Uzay teknolojileri alanında Türkiye'nin en iddialı projelerinden biri olan Fergani Uzay, küresel konumlama sistemleri ve uzay çözümlerinde fark yaratma vizyonuyla hareket ediyor. 

Baykar Yönetim Kurulu Başkanı ve Teknoloji Lideri Selçuk Bayraktar'ın liderliğinde kurulan şirket, ilk uydusu FGN-100-d1'i ABD'deki Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nden SpaceX'in Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatarak tarihi bir başarıya imza attı.

FGN-100-d1 uydusunun fırlatma ve yörüngeye yerleşme yolculuğu Fergani Uzay Üst Yöneticisi (CEO) Selçuk Bayraktar ve ekibi tarafından, Özdemir Bayraktar Mili Teknoloji Merkezi'nde bulunan Uzay Gözlem ve Kontrol Merkezi'nden takip edildi.

“Fergani” adı nereden geliyor? 

Fergani Uzay, adını 9. yüzyılın ünlü Türk-Müslüman astronomu Ebu el-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Kesir el-Fergani'den alıyor. Batı’da “Alfraganus” olarak da bilinen bu büyük bilgin, astronomi ve matematik alanlarındaki katkılarıyla çağdaşlarından ayrılırken, Ay'ın yüzeyinde bulunan Alfraganus krateri de onun adıyla anılmaktadır. Fergani Uzay, bu büyük bilim insanının mirasından ilham alarak, yenilikçi ve özgün teknolojilerle küresel arenada söz sahibi olmayı hedefliyor.

Fergani'nin temel hedefi, takım uydulardan oluşan bir küresel konumlama sistemi geliştirerek Türkiye’yi bu alanda öncü bir konuma taşımaktır. Uluğ Bey adı verilen bu küresel konumlama sistemi projesiyle şirket, dost ve kardeş coğrafyaların da yararlanabileceği, bağımsız ve güvenilir bir altyapı sunmayı amaçlıyor.

Fergani’nin ilk uydusu uzay görevine başladı 

FGN-100-d1, 14 Ocak 2025 tarihinde SpaceX'in Transporter-12 görevi kapsamında ABD'nin Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü'nden uzaya fırlatıldı. Bu fırlatma, Selçuk Bayraktar'ın 2022 yılında temellerini attığı şirketin, uzay teknolojileri alanında ne denli önemli bir adım attığını gösteriyor. 

106 kişilik bir ekip tarafından üretilen uydu, tamamen milli imkanlarla geliştirildi ve özel bir firma tarafından üretilen Türkiye'nin en büyük uydusu olarak kayıtlara geçti.

FGN-100-d1, uzaya fırlatıldıktan 62 dakika sonra yörüngeye oturdu ve telemetri verilerini ileterek başarılı bir şekilde çalışmaya başladı. Bu başarı, Türkiye'nin bağımsız bir navigasyon sistemi kurma yolunda önemli bir eşik oldu.

Şirketin CEO’su Selçuk Bayraktar, fırlatmanın hemen ardından yaptığı açıklamada, “Bugün ilk uydumuzu yörüngeye oturtmuş olduk. Bu uydularımız alçak yörünge konstelasyonu olarak adlandırılan takım uyduları görevini üstlenerek hem konumlandırma hem de haberleşme alanında hizmet verecekler. Bu projeyi tümüyle öz kaynaklarımızla yürüttük.” dedi. 

Şirketin hedeflerine ilişkin de konuşan Selçuk Bayraktar, sözlerini şöyle sürdürdü: 

“İnşallah 5 yıl içinde 100 uyduya vararak Uluğ Bey adını verdiğimiz küresel konumlama sistemimizi tüm dost ve kardeş coğrafyalarla paylaşmak üzere öz kaynaklarımızla geliştirmiş olacağız. Takım uydularımızın konstelasyonunu tamamlarken, diğer yandan 50 tonluk ağırlığa sahip ve 1,5 tonu yörüngeye çıkartabilecek fırlatma aracımızın geliştirme çalışmalarına da devam edeceğiz. Vatanımıza, milletimize hayırlı ve uğurlu olsun. Gecesini gündüzüne katarak ülkemizin uzay serüvenine katkıda bulunan tüm yol arkadaşlarıma tebriklerimi ve şükranlarımı iletiyorum.”

FGN-100-d1'in teknik özellikleri ve görevleri

FGN-100-d1, Alçak Yörünge (LEO) ve Güneş Eşzamanlı Yörünge (SSO) gibi kritik yüksek teknoloji yörünge sistemlerinde çalışmak üzere tasarlandı. Yaklaşık 510 kilometrelik irtifada bulunan uydu, saniyede 7,6 kilometre hızla hareket ederek günlük 15 kez dünya turu atıyor.

Üç yedekli uçuş bilgisayarıyla donatılmış olan uydu, operasyonel telemetri, konumlandırma ve faydalı yük iletişim kabiliyetlerini başarıyla test etmeyi amaçlamaktadır. FGN-100-d1'in geliştirilmesinde, yeşil itki teknolojisine sahip bir motor, yerli yazılım entegrasyonu ve yapısal tasarım gibi kritik unsurlar milli imkanlarla hayata geçirilmiştir.

Fergani Uzay mühendislik ekibi, geliştirme sürecinde görev kritik aviyonik ekipmanlarının, yerli yazılım entegrasyonunun, yeşil itki teknolojisine sahip motorun, yapısal tasarım çalışmalarının testlerini başarıyla gerçekleştirdi.

Fergani Uzay, “uzay taşımacılığı” hedefliyor 

Fergani Uzay, küresel konumlama sistemlerinin yanı sıra uzay taşımacılığı ve alçak yörünge servislerinde maliyet etkin ve sürdürülebilir çözümler sunmayı hedefliyor. Selçuk Bayraktar, bu alanda “Uluğ Bey Küresel Konumlama Sistemi”nin 100 uyduya ulaşmasını ve 5 yıl içinde dost coğrafyalarla paylaşılmasını amaçladıklarını ifade etti.

Şirketin önündeki hedeflerden biri de 50 ton ağırlık kapasiteli ve 1,5 tonluk faydalı yük taşıyabilecek fırlatma aracını geliştirerek Türkiye'yi uzayda önde gelen oyunculardan biri yapmak.

Fergani Uzay, Türkiye'nin uzaydaki bağımsızlık vizyonunu gerçekleştirmek için emin adımlarla ilerliyor. Yenilikçi teknolojileri, özgün vizyonu ve milli kaynaklarla geliştirilen projeleriyle Fergani, sadece bir uzay şirketi olmanın ötesine geçerek, bölgesel ve küresel çapta bir güç olmayı hedefliyor. Selçuk Bayraktar'ın “tam bağımsız uzay teknolojileri” vizyonu doğrultusunda Fergani, geleceğin şekillenmesinde aktif bir rol üstlenmeye devam edecek.

Fergani’nin ayak sesleri böyle geldi! 

Eylül 2022’de Habertürk ekranlarında Kübra Par’ın sunduğu “Açık ve Net” programına katılarak uzay projelerine dair çarpıcı açıklamalarda bulunan Selçuk Bayraktar, insansız hava araçlarında kazandıkları deneyimle uzay teknolojilerine önemli yatırımlar yaptıklarını ve alçak yörünge uydu projelerinde ilerleme kaydettiklerini belirtti. Bu uyduların haberleşme ve internet altyapısına destek sağlayacak şekilde tasarlandığına dikkat çeken Bayraktar, uzay teknolojilerinin ulusal çıkarlar açısından hayati bir rol oynadığını ifade etti.

Soru üzerine uzay çalışmalarına değinen Selçuk Bayraktar’ın o tarihteki açıklamaları, “Kurtuluş Savaşı’nın 100. yıldönümünü idrak ediyoruz. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün de söylediği gibi ‘İstikbal göklerdedir’ sözüyle uzay alanlarına ve uzay sahalarına sahip olmayan, hükmedemeyen milletler yine kendini, haklarını ve menfaatlerini koruyamazlar. Bu anlamda biz de elbette insansız hava araçlarımızdan elde ettiğimiz donanımla ve birikimle uzay alanı ile alakalı da bir girişim kurduk. Bu alanda da bir mühendislik ekibi ile çalışmaya başladık birkaç projemiz var. Bunlardan bir tanesi alçak yörünge uydu projesi. Biliyorsunuz bugün alçak yörünge uydu projeleri haberleşme ağı olarak bir ve internet için de kullanılıyor da dünyada büyük birkaç servis sağlayıcı binlerce uydu gönderdi.” şeklindeydi. 

“Uzay otobüsü” olarak tanımlanan Space Tug nedir? 

TEKNOFEST 2022’de kamuoyuna tanıtılan projelerden biri olan "Space Tug", fırlatma maliyetlerinin düşmesine rağmen uyduları hedef yörüngelerine taşımada eksiklik yaşandığını fark eden Baykar ekibinin ürettiği bir çözüm olarak gösteriliyor. 

Bayraktar, bu proje ile nano ve mikro uyduları alçak yörüngeye ulaştırmayı amaçladıklarını ifade etti. Space Tug’un, SpaceX Falcon 9 roketlerinden farklı olarak, daha spesifik ve hedef odaklı bir çalışma alanı sunduğunu söylüyor. 

Fergani Uzay’ın başarısı Alman basınında 

Öte yandan, Fergani Uzay’ın ilk fırlatma başarısı dünyada da konuşuluyor. Anadolu Ajansı’nda yer alan bir habere göre, Alman Welt gazetesi, “Avrupa'nın filosundan üç katı büyük mü?” başlıklı analizde Fergani Uzay’a geniş yer ayırdı. Söz konusu fırlatma ile Türkiye'nin kendi navigasyon uydu ağını oluşturmayı hedeflediği vurgulandı.

Analizde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Türkiye'ye özgü bir navigasyon uydu sistemi kurma planlarına dikkat çekildi. Bu sistemin, ABD'nin GPS, Avrupa'nın Galileo, Rusya'nın Glonass, Çin'in BeiDou ve Japonya'nın QZSS sistemleriyle rekabet edebileceği ya da bu sistemleri tamamlayıcı bir rol üstlenebileceği ifade edildi.

Türkiye'nin uzay hedefleri, savunma ve havacılık sanayisinde yeni bir boyut kazanarak uzayda daha fazla söz sahibi olmak, ürün çeşitliliğini artırmak ve ihracatçı bir ülke olarak konumunu güçlendirmek üzerine kurulu. Haberde, Türkiye'nin bu alandaki başarısının en somut örneklerinden birinin, insansız hava araçları (İHA) üretiminde dünya çapında yakaladığı başarı olduğu belirtildi.

Fergani Uzay şirketinin, Türkiye'nin ünlü İHA üreticisi Baykar’a bağlı olduğu bilgisi paylaşılırken, Baykar'ın ürettiği insansız hava araçlarının Ukrayna’da Rus tanklarına karşı elde ettiği önemli başarılar anımsatıldı.

Türkiye’nin uzay programının oldukça iddialı olduğuna dikkat çeken analiz, ülkenin bu alanda önemli ilerlemeler kaydettiğini ve projelerinin NATO gibi askeri çevreler tarafından yakından takip edildiğini belirtti.