Türkiye ve Arap Ülkeleri Arasındaki Ticaret Hacmi Hızla Büyüyor

Ortadoğu’da merkezi bir ülke olan Türkiye, Arap ülkeleriyle ilişkilerini sürekli olarak geliştirmeye çalışmaktadır. Öte yandan geçtiğimiz yıllarda Arap ülkelerine yönelik büyük bir ekonomik rotasyon gerçekleştirmeyi başarmış, bu da Arap ülkeleriyle ticaret hacminin artmasına katkıda bulunmuş ve toplam Türk ticaret hacminde hızla daha büyük bir alan kaplamıştır.  

Türkiye ile Arap ülkeleri arasındaki ticaret hacmi 2022’de 80 milyar doları aşarken, Türkiye’nin Arap ülkelerine ihracatı 2021’e kıyasla %15 artışla 46 milyar dolar, Arap ülkelerinin Türkiye’ye ihracatı ise 2021’e kıyasla %31 artışla 36 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye, siyasi ilişkilerin derinleşmesiyle birlikte Arap ülkeleriyle ticaret hacmini giderek artırmayı hedeflemektedir.   

Ticaret hacmi 24,1 milyar dolara ulaştı  

Irak, Arap ülkeleri arasında Türkiye ile sağlam ekonomik bağları olan bir ülkedir ve coğrafi yakınlık, kara ve hava yoluyla mal taşımanın kolaylığı ile birlikte her iki ülkenin ticari avantajlarından yararlanarak komşusu Türkiye ile en yüksek ticaret hacmine sahip Arap ülkesidir. 

İki ülke arasındaki karşılıklı ticaret hacmi 2022 yılında 24,1 milyar dolara ulaşarak Türkiye ile bir Arap ülkesi arasındaki en yüksek düzeye ulaşmıştır. Küresel olarak Irak, 2022 yılında Türkiye’ye yapılan 10,4 milyar dolarlık ihracata kıyasla 13,7 milyar dolar düzeyinde Türkiye’den ithalat yapan Almanya ve Amerika’nın ardından üçüncü sırada yer aldı ve Türkiye, Irak’ı ikinci sıraya çıkarmak için 2024 yılına kadar ihracatını 16 milyar dolara çıkarmayı hedeflemektedir.   

2022'de Türkiye ile bir Arap ülkesi arasındaki ticaret hacmi, 24,1 milyar dolara çıkarak rekor seviyeye ulaştı. Küresel olarak, Irak, Türkiye'ye yönelik 10,4 milyar dolarlık ihracat karşısında 13,7 milyar dolarlık ithalat yaparak Almanya ve Amerika'nın ardından üçüncü sırada yer aldı. Türkiye, 2024'e kadar ihracatını 16 milyar dolara çıkararak Irak'ı ikinci sıraya taşımayı hedefliyor. 

Körfez ülkeleriyle hızla değişen ilişkiler 

Türkiye’nin son yıllarda Körfez ülkelerine yönelmesiyle birlikte, Türkiye ile Körfez ülkeleri arasındaki ticarette kayda değer bir yükseliş yaşanmıştır. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Temmuz 2023’te Suudi Arabistan, Katar ve BAE’ye yapacağı ziyaret öncesinde düzenlediği basın toplantısında, Türkiye ile Körfez ülkeleri arasındaki ticaret hacminin son yirmi yılda 1,6 milyar dolardan, yaklaşık 22 milyar dolara yükseldiğini belirterek; Türkiye’nin Körfez ülkeleriyle ticaret ve yatırım faaliyetlerini teşvik etme hedefini vurgulamıştır.   

Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye ile olan ticaret hacminin 2022'de yaklaşık 10 milyar dolara ulaşmasıyla dikkat çekti. Bu rakam, Eylül 2023'e kadar 14 milyar dolara yükseldi ve Körfez ülkeleri arasında önde gelen bir konuma geldi.  

İki ülke arasında Eylül 2023'te yürürlüğe giren Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması ise ticaret, yatırım, müteahhitlik, gümrük iş birliği, diğer ülkelerde iş birliği ve yeşil dönüşüm gibi çeşitli faaliyetleri kapsıyor. Bu anlaşma ile iki ülke arasındaki karşılıklı ticaret hacminin kısa sürede 25 milyar dolara ulaşması hedeflenmektedir. 

Türkiye-Suudi Arabistan ilişkileri de hızlı bir büyümeye tanık olmaktadır. Bu büyümenin iki ülke arasındaki karşılıklı ticarete etkisi sonucu, ticaret hacmi 2021 yılında 3,7 milyar dolar iken, 2022 yılında ikiye katlanarak 6,5 milyar dolara ulaşmıştır.   

Türkiye ve Katar, iki ülke arasındaki ticaret ve ekonomik ortaklık anlaşmasının Eylül 2023’te yürürlüğe girmesinin ardından, iki ülke arasındaki ticaret hacmini orta vadede 5 milyar dolara çıkarmayı hedeflemektedir. Öte yandan 2022 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 2,3 milyar dolara ulaşmıştı.   

2022 yılında karşılıklı ticaret hacmi, Türkiye ile Umman arasında 2 milyar dolar, Türkiye ile Kuveyt arasında bir milyar dolar ve Türkiye ile Bahreyn arasında 883 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.  

Mısır ile ticaret: Siyasi gerginliklerden etkilenmiyor  

Geçmiş dönemde Türkiye ile Mısır arasındaki gergin siyasi ilişkilere rağmen Mısır, Türkiye ile en fazla ticaret yapan Arap ülkelerinden biri olmuş, 2022 yılında iki ülke arasındaki karşılıklı ticaret hacmi yaklaşık 10 milyar dolara ulaşmıştır.  

İki ülke arasındaki karşılıklı ticaret 2007 yılında Serbest Ticaret Anlaşması’nın imzalanmasının ardından artarken, anlaşma öncesi ticaret hacmi sadece 1,6 milyar dolardı. İki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesinin ardından taraflar önümüzdeki beş yıl içinde ticaret hacmini 15 milyar dolara çıkarmayı hedeflerken, önümüzdeki yıllarda bu rakamın daha da artması beklenmektedir.   

 Mağrip ülkeler  

Cezayir, Türkiye ile ticaret hacmi açısından Mağrip ülkeleri arasında ön sıralarda yer almaktadır. 2022 yılında ticaret hacmi yaklaşık 5,3 milyar dolar olarak gerçekleşirken, iki taraf önümüzdeki yıllarda ticaret hacmini 10 milyar dolara çıkarmayı hedeflemektedir.   

Yirmi yıl önce sadece 96 milyon dolar olan Türkiye ile Libya arasındaki ticaret hacmi 2022 yılında yaklaşık 4,5 milyar dolara ulaşmıştır. Ayrıca iki taraf enerji ve lojistik sektörlerine odaklanarak ticaret hacmini 15 milyar dolara çıkarmayı hedeflemektedir.   

Türkiye ile Fas arasındaki ticaret hacmi 2022 yılında 3,7 milyar dolara ulaşmış olup Fas’ın 2004 yılında imzaladığı ve 2006 yılında yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşmasını imzalayan ülkelerden biri de Fas olmuştur.   

Türkiye ile Tunus arasındaki ticaret hacmi ise 2022 yılında 1,8 milyar dolara ulaşmıştır. Öte yandan Tunus’un Türkiye ile serbest ticaret anlaşmasını imzalayan taraflardan biri olması ve anlaşmanın 2008 yılında yürürlüğe girmesi nedeniyle iki ülke bu rakamı yükseltmeyi hedeflemektedir.   

Türkiye'nin Arp ülkeleri ile ticaret dengesi 

Arap ülkelerinin Türkiye’ye ihracatı 2022 yılında yaklaşık 36 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan Irak, Türkiye’ye ihracat yapan Arap ülkelerinin başında gelmektedir. 2022'de Türkiye, Irak'tan 10,4 milyar dolar değerinde ithalat gerçekleştirdi. Türkiye'nin Irak'tan ithal ettiği ürünler arasında petrol ve petrol ürünleri, kömür katranı ve ham altın öne çıkmaktadır. 

Suudi Arabistan, 2022 yılında 5 milyar doları aşan ihracatıyla; Türkiye’ye ihracat hacminde Irak’tan sonra ikinci sırada yer almaktadır. Ayrıca Türkiye’nin Suudi Arabistan’dan ithal ettiği malların başında petrol ve kimyasal ürünler gelmektedir.   

Birleşik Arap Emirlikleri’nin Türkiye’ye ihracatı 2022 yılında 4 milyar doları aşmıştı. Türkiye’nin BAE’den ithal ettiği malların başında altın, petrol, alüminyum, mücevher, kimyasallar ve demir gelmektedir.   

Türkiye, Cezayir'den mineral yakıtlar, yağlar, şeker ve şeker ürünleri ile kimyasallar, Fas'tan karayolu taşımacılığı malzemeleri; altın, gümüş, mineraller ve inorganik kimyasallar, Tunus'tan fosfor asitleri, organik kimyasallar, giyim eşyaları, hurma, avokado, tıbbi ve cerrahi aletler ile dökme demir ithal etmektedir. Ayrıca Libya'dan ağırlıklı olarak petrol ithal etmektedir. 

Mısır’dan plastik ve plastik ürünleri, azot, gübre, endüstriyel yağlar ve kumaş, Kuveyt’ten petrol ve petrol ürünleri, plastik ve plastik ürünleri ile organik kimyasallar, Katar’dan işlenmemiş alüminyum; mineral yakıtlar ve plastik ürünler, Umman’dan alüminyum ve alüminyum ürünleri; petrol yağları, plastik ve plastik ürünleri ile sentetik elyaf ithal etmektedir.