Blinken’ın Bosna Planı

ABD ve AB, Bosna Hersek'in Rus gazına olan bağımlılığını azaltmak ve Moskova'nın Balkanlar'daki etkisini sınırlamak amacıyla Hırvatistan'dan Bosna'ya yeni bir doğal gaz boru hattı inşa etme çabalarını destekliyor. Ancak proje, Bosna Hersek vatandaşı Hırvat, Sırp ve Boşnaklar arasındaki etnik bölünmeler ve çatışmalar nedeniyle sekteye uğruyor. 

Her etnik grubun kendi gaz şirketleri var ve Sırpların lideri ayrılıkçı Milorad Dodik, Rus gaz ithalatını artırmak için alternatif bir boru hattı ihtimalini zorlarken, aynı zamanda tam entegrasyona ve merkeziyetçiliğe direniyor. 

Durum ne? 

Bosna Hersek, şu an da tamamen TürkAkım üzerinden gelen ve Sırbistan üzerinden geçen Rus gazına bağımlı durumda. 2021 yılına kadar Bosna Hersek yine Rus gazını kullansa da Gazprom’un Macaristan üzerinden geçen bir hattını kullanıyordu. 

Boru hattının amacı ne? 

Hırvatistan'dan Bosna'ya önerilen boru hattının amacı Bosna'nın Rus doğal gazına olan tam bağımlılığını kırmak. Halihazırda başkent Saraybosna’ya uzanan gaz hattı Sırbistan’dan gelmekle kalmıyor, ülke içindeki Sırp bölgesinden de geçiyor. Proje, doğalgaz kaynaklarını çeşitlendirerek Bosna'da toplumun her kesimi için enerji güvenliğini arttırmayı ve böylece Moskova'nın bölgedeki etkisini azaltmayı amaçlamakta. 

Neden önemli? 

Geçtiğimiz ocak ayında ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Hırvatistan ve Bosna-Hersek Dışişleri Bakanları Gordan Grlić Radman ve Elmedin Konaković'e gönderdiği mektupla, Bosna ve Hırvatistan'ı birbirine bağlayacak, öte yandan da Bosna'nın Rus gazına bağımlılığını azaltacak Güney Gaz Bağlantısı çalışmalarını hızlandırmaya çağırdı. Ayrıca Ukrayna işgalinden bu yana Birleşik Devletler’in Balkanlarda daha da dikkatli hareket etmesi gerekiyor. 

Ayrışmalar 

Sırp Cumhuriyeti, Bosna Hersek'te çoğunluğunu Sırpların oluşturduğu bölgedir. Bosna'da büyük ölçüde kendini yöneten iki etnisiteden biri Sırplar, diğeri ise Müslüman-Hırvat federasyonudur. Sırp Cumhuriyeti'nin lideri Milorad Dodik'tir. Kendisi, bölgede yeni bir çatışmaya yol açabilecek ayrılma tehdidini defalarca dile getiren hırçın bir Sırp milliyetçisi olmasıyla tanınıyor. Dodik'in Rusya ile yakın bağları var ve Rusya'dan gaz tedarikini arttırmak için alternatif bir boru hattı projesi için bastırıyor, bu da Bosna'daki jeopolitik durumu daha da karmaşık hale getiren etkenlerden. 

Gaz şirketleri 

Bosna'daki gaz altyapısı etnik kökenlere göre belirlenmiş farklı şirketler tarafından kontrol edilmekte. Sırp Cumhuriyeti'nin etnik Sırplar tarafından kontrol edilen Gas-Res adında kendi gaz şirketi var. Mevcut boru hattı operatörü BH Gas ise Saraybosna merkezli ve Boşnaklar tarafından yönetiliyor.  

Ülkedeki Hırvatların henüz büyük bir gaz şirketine sahip olmasa da, Hırvatistan’dan uzatılacak borunun merkez yerine kendi kontrollerine verilmesini talep ediyor. Ancak Blinken alışılmadık bir müdahaleyle bu isteğin projeyi tehlikeye attığını belirtti. 

Hatlar boyunca kontrolün bu şekilde bölünmesi sorunlu bir durum yaratıyor çünkü ülkedeki siyasi ve etnik gerilimleri daha da artırarak enerji güvenliği ve altyapı gelişimi gibi önemli konularda uzlaşma sağlanmasını zorlaştırıyor.