Cumartesi günü, Cumhuriyetçilerin özel olarak önem verdiği eyaletlerden biri olan Pensilvanya'da, açık alanda yaptığı bir miting sırasında eski Başkan Donald Trump’a bir saldırgan tarafından ateş açıldı. 

Federal Soruşturma Bürosu (FBI), saldırıyı “suikast girişimi- yurt içi terör eylemi” olarak tanımladı ve soruşturmayı bu suçlara karşı aktif olarak yönetmeye başladı. Ayrıca, soruşturmayı FBI ve üst düzey ABD’li yetkilileri korumakla yetkilendirilmiş olan Gizli Servis (USSS) ile koordineli bir şekilde yürütüyor.

FBI, saldırganın 20 Yaşındaki Thomas Matthew Crooks olduğunu açıkladı 

FBI, saldırganı 24 saat içerisinde kamuoyu ile paylaşarak 20 yaşındaki Thomas Matthew Crooks olduğunu açıkladı. ABD’nin 45.Başkanı Donald Trump’ı aday olarak belirleyen Cumhuriyetçi Partiye üye olduğu tespit edilen Crooks’un mental sağılık geçmişi ve FBI tarafından izleme listesi kaydı bulunmadı. Ayrıca, Bethel Park Nitelikli Hemşirelik ve Rehabilitasyon Merkezi'nde çalışmakta olan Crooks’un iş yerinde şiddet içerikli bir eyleme karıştığına dair bir bilgi de bulunmuyor. 

 

Öte yandan Crooks’un, asker ya da polis kökenli bir profesyonel olmamakla birlikte, suikast girişimini gerçekleştirdiği miting alanından bir saatlik mesafe olan atıcılık kulübü Clairton Sportsmen's Club’a üye olduğu ve saldırıdan bir gün önce burada atış yaparak pratik yaptığı tespit edildi. Ancak Crooks’un, okuldaki atıcılık kulübüne kötü atışlar yaptığı gerekçesiyle alınmadığı da kaydedildi.  

Ayrıca Crooks’un, Youtube’da popüler bir silah kanalı olan Demolition Ranch’e ait bir kıyafet ile koruma ekipmanı olmadan sadece Red Dot takılmış yarı-otomatik bir tüfek ile yaklaşık 140 metre mesafeden doğrudan Başkanı hedef alan 8 atış yaptığı biliniyor. Saldırganın ilk atışından sonra tam 3 saniye içerisinde, Gizli Servis ajanlarının Başkanı yere yatması konusunda uyardığı ve protokole uygun olarak etten duvar ördüğü, daha sonra telsizden gelen “saldırganın etkisiz hale getirildiği” onayının ardından araca kadar eşlik ettikleri görülüyor. 

1 ölü, 2 yaralı 

Trump’ın başını sıyıran atışlardan bazıları ise miting alanındaki sivillere isabet etmesi nedeniyle 50 yaşındaki iki çocuk babası ve itfaiyeci olan Corey Comperatore başından yaralanarak hayatını kaybederken, 2 kişi de yaralandı. 

 

Crooks’un babasının evinde 20’den fazla ateşli silah bulundurduğu ve bunları yasal bir şekilde aldığı aktarılıyor. Crooks, suikast girişiminde silahlarından biri olan AR-15 tüfeğini, saldırı sabahı silah dükkanından aldığı 50 adet 5.56 fişekle birlikte kullandığı anlaşılıyor. Buna ek olarak, ulaşımını Hyundai Sonata ile sağlayan Crooks’un aracında bazı patlayıcı materyaller bulunmuş ve FBI tarafından inceleme altına alındığı biliniyor. Ancak patlayıcıların suikast girişiminin bir parçası olup olmadığı, hangi yollarla elde edildikleri ve nitelikleri hakkında net bilgilerin gelmesi zaman alacak. 

Crooks suikastı neden düzenledi?

Yetkiler şu an için saldırganın motivasyonu hakkında bir açıklama yapmamakla birlikte, motivasyonu anlamaya yönelik faydalı olabilecek her türlü bilgiyi halktan kendileri ile paylaşılmasını istemekteler. 

Bu tarihi suikast girişimi henüz yeni olduğundan, FBI ilk aşamada saldırganın sosyal medya hesapları başta olmak üzere dijital dünyada bıraktığı izler, telefon konuşmaları, e-posta adresleri, yakın çevresi gibi soruşturma alanları üzerine çalışmakta. 

Sonrasında elde edilecek bilgiler ile eğer var ise iş birlikçilere, suikast girişiminin planlama aşamalarına ve saldırganın motivasyonu hakkında bilgileri kamuoyuna gerektiği kadar ve belirli aralıklarla açıklanması bekleniyor. 

Suikast silahı 

Gizli Servis, saldırı da Cooks’un AR-15 yarı-otomatik saldırı tüfeğini kullandığını açıkladı. Kolay erişimi, efektifliği ile ABD halkının sevdiği bir tüfek olan AR, toplu katliamlarda kullanmasından mütevellit kötü bir üne de sahip. 

Öte yandan, Trump suikastının ardından tekrar gazetelerin manşetlerinde karşımıza çıkan bu tüfek, ABD’de son yıllarda gerçekleşen pek çok menfur saldırının ardından defalarca yazıldı ve tartışıldı. 

 

 

AR-15, aynı zamanda ülkede yaşanan katliam niteliğindeki silahlı saldırılarda kullanılmasıyla bilinen ve çoğunluğu Trump ve partisinin destekçisi olan ülkenin silah severleri tarafından el üstünde tutulan bir model. Zira Trump, 2016 yarışında arkasına silah sever Amerikalıların da desteğini önemli ölçüde almaya çabalamıştı. Kötü şöhreti yüzünden de doğrudan ABD Başkanlarını ilgilendiren iç siyasete etki eden silah satışlarının kısıtlanmasıyla ilgili tartışmaların da sembolü niteliği taşıyor.

Aynı zamanda, bizzat Trump tarafından da, çözüme kavuşturulamasa bile görev süresince AR-15 gibi yarı-otomatik tüfeklere konulan yaş haddinin tabancaya nazaran daha erken olmasını absürt bulduğu belirtmiştir.

Söz konusu silahı yasal yollarla satın almış olan babasından elde ettiğini bildiğimiz Crooks, bizzat kendisi de bu silahı satın alabilirdi. Ayrıca Pensilvanya, ABD’nin diğer birçok eyaleti gibi silah dostu yasalara sahip bir yer. Tabanca almak isteyen bir alıcı için 18, pompalı tüfek, saldırı tüfeği ve yarı-otomatik tüfek için ise 21 yaş sınırı bulunmakta. Bu alımı yaparken mental sağlık geçmişi ve sabıka kayıtları da detaylı olduğu söylenemeyecek bir süreçten geçerek değerlendiriliyor. Dolayısıyla saldırı tüfeklerine erişimin rahat olduğunu söyleyebiliriz. Üstelik birden fazla silah alabilmek konusunda bir sınırlamada bulunmuyor. 

Öte yandan, Trump’ı vuran tüfeğe 3000 dolarlık bir maliyetle set halinde kolaylıkla erişilebilirken, halka açık alanlarda görünür bir şekilde arkada veya omzunuzun üzerinde taşıma imkanı mevcut. Ancak eyaletçe yasaklanan belirli yerler, protesto gösterilerinin yapıldığı alanlar ve mitingler gibi büyük toplantı organizasyonlarında bu imkan geçerli değil. 

 

Crooks’un okuldaki atış kulübündeki poligon yedi hedeften oluşuyor. Alınan bilgilere göre Crooks, bir keresinde hedef aldığı tüm atışları kaçırmıştı. Bu durum, en azından okul zamanı Crooks’un atıcılık konusunda “mükemmel” olmadığını göstermekte. 

Crooks’un okuldaki atıcılık kulübünden olan arkadaşı bu olayı "Denedi... ve komik derecede kötü bir atıştı, takıma giremedi ve ilk günün ardından ayrıldı" ifadelerini kullanarak aktarıyor.

AR-15, doğru ekipman ve atıcılık tecrübesi ile hedefi ortalama 500 metreye kadar etkili bir şekilde vurabilme imkanına sahip olmakla birlikte diğer silahlarda da olduğu gibi çevresel faktörler ve atıcının becerisi de isabet oranını etkileyebiliyor. 

Dolayısıyla bu senaryoda, eski Başkan Trump’ın sağ kulağından geçen çekirdek, sürekli hareket halinde konuşma yapan ve mimiklerini çok sık kullanan Trump için mucizevi derecede saniyelik bir kurtuluş gibi görülüyor. Nitekim söz konusu mesafeden 5.56 çekirdeğinin kafatasına saplanıp ölümcül sonuç doğurması kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor. 

Gizli Servis'in ihmali var mı? 

John F. Kennedy suikastında saldırgan, sonradan popüler kültürde yer edinen meşhur İtalyan yapımı Carcano ile Başkanı yaklaşık olarak 75 metre uzaklıktan yapmaya başladığı atışlarla öldürmeyi başarmıştı. Gizli Servis, araçta halkı selamlayarak ilerleyen, yani hareket halinde olan Başkan’a karşı böyle bir atışa cüret edilme ihtimalini düşük görerek aracın etrafındaki kalabalığa odaklanılmıştı. Bu sefer de saldırgan kalabalık içerisinden değil, yine daha uzak bir mesafeden atış pozisyonu alarak suikast hedefini gerçekleştirmeyi amaçlamıştı.

Siyasi liderlere suikast girişimlerinde, güvenlik önlemleri ne kadar gelişmiş olursa olsun, saldırı gerçekleştiğinde koruma görevini üstlenen kurum veya kişiler mutlaka eleştiri oklarının hedefi olmaktadır. Bu suikast girişimi de korunan kişinin ölümüyle sonuçlanmasa bile vurulan siviller ve ölümden dönen bir Başkan adayının olduğu yadsınamaz. 

 

Trump’ı koruma görevi sadece Gizli Servis üyelerine verilmiyor 

Gizli Servis, Trump’ı korumak ve bunun için gerekli organizasyonu hayata geçirmekle görevli olmakla birlikte bunu yaparken sadece kendi bünyesinden memur kullanmamakta. Görev bölgesine göre değişkenlik göstermekle birlikte, Gizli Servis’in yerel polis ile işbirliği yapması olağan bir durumdur. Yerel polis departmanları, atanmış polis şefleri tarafından yönetilen şehirlerdeki kentsel alanlara odaklanırken, şerifler ilçe çapında yargı yetkisine sahiptir, halk tarafından seçilir ve daha geniş bir coğrafi alanda kolluk kuvvetlerinin uygulanmasını denetler. Ayrıca Trump, mitingini yaptığı Butler’da, yerel kolluk kuvvetleri tarafından da korunmaktaydı. 

Olay sonrası yükselen soru işaretlerinden en yaygını, görgü tanıdıklarının yerel kolluk kuvvetlerine silahlı bir adamın konuşma alanına yakın bir yerde bulunan bir deponun çatısında gezdiği konusunda uyarı yapmasıyla ilgili. Buna göre bazı izleyiciler silahlı bir adamın çatıda gezdiğini görüyor ve yerel polise bu konuda uyarılarda bulunuyor. Söz konusu videoda iki memurun deponun etrafında gezdikleri, yukarı doğru baktıkları ancak bunu çatıda uzanarak konumlanmış birini görmeyi imkansız kılan bir mesafeden yaptıkları da görülüyor. Sonuç olarak memurların silahlı kişinin yerini tespit edip etkisiz hale getirme konusunda yeterince organize olup hızlı davranamadıkları anlaşılıyor. 

Kamuoyunda tepki ile karşılanan görüntüler, farklı açılardan çekilmiş olup olay örgüsüne kısıtlı bir şekilde katkı sunuyor. Dolasıyla yetkililer, görüntüler yüzünden aceleci bir şekilde “kanaat oluşması ve çeşitli komplo teorilerine yol açmaması konusunda halkı uyarmakta. Butler County Şerifi Michael T. Slupe, ABC’ye yaptığı açıklamalarda, yerel bir polis memurunun, Crooks’u tüfeğiyle birlikte atış gerçekleştirmeden hemen önce gördüğünü ancak onunla çatışmaya giremediğini söyledi. Slupe, uyarılar sonrası kolluk kuvvetlerinin şüpheli bir kişiyi tespit etmek üzere bölgeyi aradıkları ancak ilk etapta bunu başaramadıklarını belirtiyor. 

Öte yandan Slupe, memurun çatıya bakacak ve saldırganı görebilecek kadar kendini yukarı çektiğini, onun da memuru görüp tüfeğini memura doğrulttuğu ve Crooks’un onu geri çekilmeye zorladığı görülüyor. Bütün bunlar saatler değil, dakikalar içerisinde olduğundan saldırganın boşluk bulunca hedefine atışlar yapmaya başladığı anlaşılıyor. 

Slupe kendisine yöneltilen “Sizce güvenlik önlemleri yeterli miydi?” sorusuna ise “Şu an için soruşturma yürütülüyor ve şunu söylemek isterim bundan hepimiz dersler çıkaracağız” karşılığını vererek bir bakıma okları Gizli Servise çevirdiğini ve kendi ekibini koruyama çalıştığını görüyoruz. 

 

Sniper timi saldırganı son anda fark etti 

ABD medyasının şimdiye kadar güvenlik kaynaklarından aldıkları bilgilere göre, saldırganın atış yaptığı bölgenin yerel polisin sorumluluğunda olduğu ve binanın yakında bir ekibin görev yaptığı bildiriliyor. Bununla birlikte ikisi Gizli Servis'ten ve ikisi yerel emniyet teşkilatından olmak üzere dört adet keskin nişancı ekibinin görev aldıkları belirtiliyor. 

Kennedy suikastından beri Başkan’ın bulunacağı bölgenin geniş çaplı aranması, izlenmesi ve bu konuda organizasyon yapılması Gizli Servisin protokolü olmuş durumda. Bu sebeple spot ışıkları, Trump’ı gerçekleştirdiği bu açık alan mitinginde korumakla görevli keskin nişancı timlerine çevrilmiş durumda. Eski Başkanın silahla ölümcül bir şekilde hedef alınması, Gizli Servis açısından Reagan'ın 1981'de vurulmasından bu yana en büyük güvenlik krizine işaret etmekte. Zira saldırganın 140 metre gibi bir mesafeden açık atış fırsatı bulması, elinde gözetlemeye yönelik daha geniş imkanlara sahip olan Gizli Servise bağlı Keskin Nişancı Timi (CS) soruşturmanın önemli bir parçası olacak. CS timleri, Gizli Servis bünyesinde ordu yahut polis kuvvetlerinden özel olarak seçiliyor ve 40 haftalık bir eğitim sürecinden geçiyor.

Saldırganın yarı-otomatik tüfeği karşısında çok daha avantajlı olan MK13 Mod 7 keskin nişancı tüfeklerine sahip olan CS timi, saldırganı atışa başladıktan kısa bir süre sonra etkisiz hale getirdi. Kamuoyuna yansımış olan viral görüntülerin birinde, Trump’ın arkasında kalan ve saldırganın konumlandığı istikamete doğru pozisyon almış olan CS timinin, bir şeylerin ters gittiğini (çıplak gözle ya da telsiz uyarısıyla) fark edip, hızlı bir şekilde nişan alıp saldırgana karşılık verme anı görülmekte. 

(ABD basınına konuşan bazı kaynaklar, yerel polis kuvvetlerine ait üç kişilik keskin nişan timinin, saldırı esnasında 20 yaşındaki suikastçının atış için kullandığı çatıya ait binanın içerisinde oldukları belirtiyor.)

Ancak ABD kamuoyundaki tartışmalar, CS timinin saldırganı atış anından önce tespit edip edemediği üzere dönüyor. Saldırganın yatarak atış yapması, bir çatıda bulunması ve bu çatının kavisli olması, kendisini kasıtlı ya da kasıtsız CS timine kör bir noktada bırakmış olabilir. Açık kaynaklarda iddia edilen ancak henüz onaylanmamış bir bilgi olan, saldırganın 2 dakika boyunca çatıda hareket halinde olduğu iddiası da açıklığa kavuşturulmayı bekliyor. Bu sebeple sıkı bir soruşturmanın ardından gelecek olan konfirme edilmiş bilgilerin ihmal ya da başarısızlık arasındaki ince çizginin belirlenmesinde rol oynayabilir. 

Eski Gizli Servis ajanı Paul Eckloff, bu tartışmalara yönelik yaptığı bir açıklamada “Bu bir risk değerlendirmesi, risk toleransı meselesidir; bu olayların nerede ve ne zaman meydana geleceğine göre değişir ve bir kişi kendisini bir tehdit olarak tanımlayana müdahale (ancak istediği gibi gözaltına alabilir) edemezsiniz” diyerek, %100 koruma sağlamanın gerçek dışı olduğunu hatırlatıyor ve diğer meslektaşlarıyla hemen hemen benzer bir görüş aktarıyor. 

Emekli Gizli Servis ajanlarının büyük bir bölümü, soğukkanlı davranarak kuruma suç atmadan önce soruşturma sürecini bekleyeceklerini belirtirken, Cumhuriyetçi kesimde ise durum farklı.

İstifa çağrıları

Gizli Servis’in başında olan Kimberly Cheatle’e istifa çağırıları hem Kongre üyelerinden, hem de seçmenlerden gelmekte olup bunun giderek arttığı da görülmekte. Cheatle’a ek olarak, teknik olarak Gizli Servisten’de sorumlu olan DHS direktörü Alejandro Mayorkas’a da yoğun bir öfke görülüyor. Mayorkas, sınır güvenliği ve Meksika sınırındaki kaçak probleminin Biden döneminde artmasından bu yana sıkça eleştiriliyordu. Aynı zamanda, Trump’ın en sıkı politika kartlarından biri olan sınır güvenliği ve kaçaklar sorunu, onu Mayorkas’ı itibarsızlaştırmaya iten ve seçim kampanyasında da yer yer bunu tekrarlatan faktör olarak karşımıza çıkıyor. 

Öte yandan Mayorkas, an itibariyle Gizli Servisin, Başkan adaylarının güvenliklerine ek önemler getirildiğini belirtirken, Kimberly Cheatle’a ve ekibine güveninin “tam ve net” olduğunu ifade ediyor. Ayrıca Mayorkas, ilk 48 saat içerisinde yaptığı basın açıklamalarında ise yerel polis kuvvetleri ile Gizli Servisin olası ihmalleri, herhangi bir iletişim kopukluğu olup olmadığı, olası organizasyon hataları ve en önemli soru işaretlerinden biri olan saldırganın etkisiz hale getirilme sürecindeki aksaklıklar ile ilgi soruları soruşturmanın selameti adına şimdilik yanıtsız bırakmakta. 

İç istihbarat teşkilatları iç terör tehdidinin farkındaydı 

6 Ocak Kongre baskını, ABD kamuoyunda iç terör ve politik aşırıcılık furyasının ABD içerisinde ne kadar ciddi bir problem olduğu ve olmaya devam edeceğinin tescili olarak görülmekte. Ancak bu görüş sadece kamuoyuna ait değil, iç istihbarattan sorumlu istihbarat teşkilatları tarafında da paylaşılmakta. 

Bu açıdan, FBI Direktörü Christopher Wray, 2021’de senatoda yaptığı açıklamada “iç terör sorunu uzun zamandır ülke geneline yayılıyor ve yakın zamanda da ortadan kalkmayacak. FBI'da birkaç yıldır alarm durumunda” ifadelerine yer vermesi önemli olarak görülmeli.

Wray, ifadelerini rakamlarla da destekleyerek “yurt içi terör soruşturmalarının sayısının 2017'de direktör olduğunda yaklaşık 1.000'den, geçen yılın sonunda yaklaşık 1.400'e, şu anda yaklaşık 2.000'e çıktığını” söyledi. Aynı yılda, FBI ve bir diğer partner iç istihbarat teşkilatı olan İç Güvenlik Teşkilatı (DHS) yayımladıkları raporda, yurt içi terör probleminde en büyük tehdidin “yalnız kurtlar” olduğunu ABD vatandaşlarının online ortamda radikalleştiği belirtilmişti. 

İç istihbarat teşkilatlarında yurt içi terör tehdidine karşı farkındalık mevcutken, aynı zamanda belirli eksikliklerin olması sebebiyle güvenlik bürokrasisine eleştiriler de görülmekte. Bu eksikleri tespit etmek ve çözüm önerileri getirmekle sorumlu Senato komitesi olan İç Güvenlik ve Hükümet İşleri Komitesi, Gary Peters Başkanlığında bu konuyu görmezden gelmedi. Senatör Peters’in, "DHS ve FBI'ın yurt içi terör tehdidine ilişkin kapsamlı veri sağlayamaması, artan yurt içi terör tehdidini ele almak için terörle mücadele kaynaklarımıza etkili bir şekilde öncelik vermedikleri yönünde ciddi endişeler yaratıyor" uyarısı yine bir Başkan adayına suikasta kadar gidebilecek olan yurt içi terör sorunun önemine işaret etmekte.

Kongre ve devlet teşkilatları geniş kapsamlı soruşturma yürütecek

FBI ve DHS tarafından aktif olarak yürütülen soruşturmalara ek olarak, Kongre’de de yetki alanı dahilinde olan komiteler tarafından yürütülecek çalışmalarla bu başarısız suikast girişimi hakkında birçok ayrıntının önümüzdeki süreçte gün yüzüne çıkması bekleniyor. İhmal ya da başarısızlık olarak değerlendirilebilecek olan faktörlerin ve sorumluların hem teşkilatların kendi içlerinde yürüteceği hem de bağımsız olarak oluşturulacak olan soruşturmalarda en azından önemli bir kısmının geçmiş örneklere bakıldığı zaman gün yüzüne çıkartılacağını beklemek gerekir. 

Soruşturma sürerken, ABD iç istihbarat teşkilatlarının sadece siyasileri korumasına odaklanması değil, sosyal medya başta olmak üzere ABD halkını dezenformasyona, aşırıcılık yanlısı komplo teorilerinin yayılmasına ve radikal diğer görüşlere karşı korumak için de mücadele edeceği açık. Zira ABD, son yıllarda yaşadığı siyasi şiddet olaylarında, rakip devletler tarafından istikrarı bozmak ve halkın bazı kesimlerini yönlendirmek amacıyla yürüttüğü dezenformasyon faaliyetleriyle açığa çıkmış bazı yabancı aktörlere karşı yasal süreçler başlatmıştı. Bu gibi şiddet içerikli iç meselelerin toplumun farklı kesimlerini radikalleştirme ve kutuplaştırma yolunda elverişli bir ortama yol açmasından dolayı benzer dış müdahalelerin yine görülme ihtimali yadsınamaz.