Sisi’nin Yeni Dönemiyle Birlikte Mısır Reform Politikalarına Tanık Olacak mı?  

Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi’nin 2030’a kadar sürecek üçüncü başkanlık döneminin başlamasıyla birlikte Sisi rejimi, başta siyasi hayatının yok edilmesi olmak üzere 2013 yılından bu yana birikmiş krizlerin zorluklarıyla karşı karşıya. Ekonomik krizler de Sisi’nin ikinci dönemi sonunda çok yüksek düzeylere çıkan enflasyon nedeniyle Mısırlıların cebini yakıyor. Özgürlüklerin yokluğu ve insan hakları ihlalleri de cabası.   

Siyaset ve hukuk dünyasının önde gelen isimleri, özellikle de rejimin “istikrar ve iç güvenlik” bahanesiyle baskıyı sıkılaştırma gerekçelerinin ortadan kalkmasıyla birlikte, on yıldır süregelen dışlayıcı politikaların ardından siyasi reform ve ekonomik duruma çözüm talebinde bulunuyor.  

Kötüleşen yaşam koşullarıyla geçen on yıl 

Mısırlılar kötüleşen ekonomik durumu çeşitli medya platformlarında, hatta sosyal medyadaki günlük konuşmalarında tartışırken, hayat pahalılığı ve kötüleşen yaşam koşulları krizi artık Mısır sokaklarında kendini gösteriyor.  

Sisi’nin yeni dönemine yaklaşırken, en son 2023 yılı Kasım ayında Mısırlılar satın alma güçlerinde %40’a varan rekor düşüşten muzdarip. Mısır para birimi cüneyh Mart 2022’den bu yana yabancı para birimleri karşısında değerinin yaklaşık yarısını kaybederek serbest piyasada dolar kuru 55 cüneyhe çıktı.  

Fokus Plus’a konuşan Mısırlı ekonomist Dr. Ahmed Zikrullah, yeni cumhurbaşkanlığı döneminde rejimin karşılaşacağı zorlukların Mısır toplumunun temel ihtiyaç maddelerinin sağlanmasıyla ilgili olduğunu söylüyor.   

İthalatı etkileyen dolar krizinin bir dizi kriz yarattığını, bunlardan en önemlisinin şeker krizi gibi bazı emtiaların zaman zaman piyasada bulunamaması olduğunu ve bu tür krizlerin bir sonraki aşamada da devam etmesinin beklendiğini ifade etti.   

Zikrullah’a göre ikinci zorluk dış borç krizi. Mısır Merkez Bankası’na göre önümüzdeki yıl Mısır çeşitli kredilerin taksitleri ve faizleri için yaklaşık 27 milyar dolarlık bir ödemeyle karşı karşıya.  

Mısır’ın borcu, Cumhurbaşkanı Sisi’nin projeleri ve birçok ürüne verilen devlet sübvansiyonları nedeniyle balon gibi şişti. Mısır Planlama Bakanlığı’nın verilerine göre, dış borç son on yılda üç kattan fazla artarak 2023’te 165,4 milyar dolara ulaştı.  

Yıllardır Körfez ülkelerinin merkez bankasındaki mevduat şeklindeki desteğine güvenen Kahire, Körfez yatırımcılarına devlet varlıklarını satmaya ya da topraklarındaki projeleri açmaya çalışıyor.  

Mısır Cumhurbaşkanı 2014 yılında iktidara geldiğinden bu yana, başta Süveyş Kanalı’nın genişletilmesi projesi olmak üzere devasa ekonomik projelerin yanı sıra, en önemlisi Yeni İdari Başkent olan konut ve yeniden imar projeleri başlattı.  

Özgürlükler ve siyasi faaliyetler çıkmazda   

Mısır, Sisi’nin yeni cumhurbaşkanlığı dönemine doğru ilerlerken, özgürlükler, siyaset ve partisel faaliyetlerin geleceğine ilişkin soru işaretleri gündemde. Ülkede siyasi aktivizm, 2013 yılından bu yana gerçek bir rekabetin olmadığı en kötü durumda.  

Tutuklamalar, son on yılda, eski Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin mensubu olduğu Müslüman Kardeşler üyeleri başta olmak üzere, ağır hapishane koşullarına maruz bırakılan çeşitli akımlara mensup çok sayıda rejim muhalifine uzandı.  

Siyasi reform talepleri   

Fokus Plus’a konuşan eski cumhurbaşkanı adayı, Mısırlı siyasetçi ve Devrimin Yarını (Ghad El-Thawra) Partisi Başkanı Dr. Eymen Nur, Sisi’nin on yıllık iktidarından sonra, kamusal alanı açmak, siyasi ve partisel faaliyetleri canlandırmak için siyasi reformların hızla hayata geçirilmesinin bir zorunluluk halini aldığını, çünkü rejimin reformları geciktirmesinin gerekçesi olan risklerin, güvenlik tehditlerinin ve dış baskıların ortadan kalktığını söylüyor.  

Nur, bu gerekli reformların başında insan haklarının iyileştirilmesi, tutukluların serbest bırakılması, tutuklu yargılama yasalarında köklü değişiklikler yapılması, parlamento seçimleri ve yerel seçimlerin düzenlenmesi ve son on yılda çıkarılan diğer kötü siyasi mevzuatın değiştirilmesi gibi konuların yer aldığını belirtiyor.  

Öte yandan Nur, “2023 ulusal diyaloğunun ilk turu, bu reformları gerçekleştirmek için önemli bir fırsattı, ancak bu umut henüz gerçekleşmedi. Mısır’ın, hiç kimseyi dışlamayan, demokratikleşme, toplumsal uzlaşma ve Mısır ulusal toplumunun tüm bileşenleri arasında bir arada yaşam fırsatı yaratacak gerçek bir ulusal diyaloğa ihtiyacı olduğuna inanıyorum.” diye ekliyor.  

Sisi liderliğindeki rejimin, seçimler öncesinde bazı “reformist” kararlar alma eğiliminde olması dikkat çekici. Mısır halk kesimlerini bir araya getirmeyi amaçlayan “Ulusal Diyalog” adı verilen bir girişimin yanı sıra bazı tutukluların serbest bırakılması amacıyla “Cumhurbaşkanlığı affı” girişimini başlattı.   

“Kriz kimse için sır değil” 

Mısırlı siyasetçi ve eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed El Baradey, Ekim 2023’te attığı bir tweet’te mevcut durumun kötüye gittiğine atıfta bulunarak Mısır’ın içinde bulunduğu çıkmazdan kurtulması için küresel ekonomideki üst düzey uzmanlara danışması gerektiğini söyledi.  

Muhammed El Baradey “Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı”   

Mısır’daki Sivil Demokrat Hareket’in kurucusu, siyasetçi ve eski tutuklu Yahya Hüseyin Abdul Hadi ise seçimlerden önce Cumhurbaşkanı el-Sisi’ye yazdığı bir mektupta tutukluları serbest bırakması çağrısında bulundu. “Kardeşim Abdülfettah Sisi, selamlarımla” diyerek başladığı mektupta seçimler ve Mısır’da her geçen gün kötüleşen genel durum hakkında tavsiyelerde bulundu.  

Abdul Hadi mektubunda, “İnan bana kardeşim... Bana yapılan haksızlığı unuttum ... Ve 40 aylık acıyı sildim, seni mazur gördüm, kendi haklarım konusunda seni affettim... Ama Mısır ve Mısırlılar konusunda bunu yapamayacağım, buna hakkım yok” diyor.  

Mektubun sonunda tutukluların serbest bırakılması çağrısında bulunarak, “Kardeşim ... Ama kendini affettirmenin zamanı geldi... Ve binlerce mazlum insanın ve ailelerinin çektiği acılardan omzunuza binen yükü azaltmanın... Yükünü hafiflet kardeşim... Yük ağır, hesap zor ve saat yakın. Hafiflet” diye bitiriyor.  

Aralarında İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün de bulunduğu uluslararası insan hakları örgütlerine göre Mısır’da 2013 yılından bu yana siyasi tutukluların sayısı ise yaklaşık 60 bin.