Körfez Ekonomilerini Petrol Bağımlılığından Kurtarma Çabaları 

Körfez ülkeleri, petrole olan ekonomik bağımlılığı azaltmak için petrol dışı sektörler geliştirmeye çalışıyor. Bu bağlamda Körfez ülkeleri, petrole olan bağımlılığı kademeli olarak azaltmayı, petrol dışı sektörlerden GSYİH oranını artırmayı ve ekonominin kaynaklarını çeşitlendirmeyi amaçlayan gelecek vizyonları geliştirdi.  

Katar, Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn Vizyon 2023’ü, Kuveyt Vizyon 2035’i ve Umman Vizyon 2040’ı belirledi.   

Körfez vizyonları, başta ekonomik alan olmak üzere birçok alanda kalkınma planları içeriyor. Geliştirdikleri vizyonlar aracılığıyla önümüzdeki yıllarda petrol dışı gelirlerinin toplam GSYİH’lerine oranını bu kapsamda geliştirilen planlara göre yükseltmeyi hedefliyor.   

Ortak hedefte birleşen farklı vizyonlar  

Körfez ülkelerinin belirlediği vizyonlar, ülkelerin büyüklüklerine, yerel ve küresel hedeflerine hatta her ülkeyi diğerinden ayıran değişkenlere göre farklılıklar gösterse de hepsinin ortak hedefi petrol dışı sektörleri geliştirmek. Böylece ekonomide petrol ve doğalgaz gelirlerine olan bağımlılığı azaltmak.  

Her ülke kendi planını bu bağlamda geliştirdi. Spor, turizm, eğlence, sanayi ve teknoloji gibi birçok sektörde yatırımları yoğunlaştırma; özel sektörü teşvik etme, yeteneklerini güçlendirme, sanayi sektörlerini canlandırma ve büyük uluslararası şirketlere yatırım yapma eğilimine girdi.   

Hızla büyüyen KİK: Ulusal varlık fonları 

Dünyada başta petrol üreticisi ülkeler olmak üzere birçok ülke, ekonomik değişimleri öngörerek ihracat gelirlerinin ve bütçelerinin fazlasını birçok alanda değerlendirmek, ekonominin gelişmesine ve kaynaklarının çeşitlendirilmesine katkıda bulunmak amacıyla yatırım fonları kurma yoluna gidiyor.   

Ulusal varlık fonlarında hızlı bir büyümeye tanık olan ülkelerin başında Körfez İş birliği Konseyi (KİK) ülkeleri geliyor. Çalışmalar için Stratejik Düşünce Kuruluşu tarafından hazırlanan bir rapora göre, Körfez varlık fonları küresel olarak birçok ekonomik sektör için kilit bir motora dönüştü.  Yüzyılın başından bu yana gerek birçok sektör ekonomisini canlandırmada, gerekse Amerikan ve Avrupa bankalarına fon pompalanmasının bir sonucu olarak 2008’deki küresel ekonomik krizi hafifletmede önemli rol oynadı.  

Raporda, 2018-2021 yılları arasındaki dönemde fonların büyümesindeki ivmenin büyüklüğü ve bu fonların birçok küresel sektörün gelişimi ve desteklenmesindeki rolü yayınlanan bir tablo ile açıklandı.  Ulusal varlık fonları, birçok Avrupa-Asya ülkesinde; sektör ve alanda, uzun veya orta vadede farklı yatırım türlerinde yatırımlarını çeşitlendirmeye devam ediyor.   

Yatırımları çeşitlendirmek ve riski azaltmak  

Körfez ülkelerinin birçok Avrupa ülkesinde yatırımları bulunuyor. Bu ülkelerin yatırımları uluslararası borsalara, büyük şirketlerin hisselerine, uluslararası kulüplere, spor, turizm ve eğlence sektörüne, sanayi ve teknoloji sektörüne yapılan yatırımlar arasında değişiklik gösteriyor. Körfez ülkelerinin yatırımları çeşitlendirme çabalarının bir parçası olarak, ülkeler teknolojiye yatırım yapmaya odaklanıyor.   

Dünya Bankası’nın KİK ekonomilerinin büyüme oranlarına ilişkin raporuna göre, KİK ülkelerinin toplam ekonomilerinin büyümesi, petrol ve gaz gelirlerindeki düşüş ve yavaşlayan küresel ekonomik faaliyet nedeniyle 2022’deki %7,3’ten 2023 sonunda %2,5’e gerilemiş olsa da, KİK ülkelerinin petrol dışı sektörlere yaptığı yatırımlar hızlı bir büyümeye tanıklık ediyor. Bu da petrol ve gaz gelirlerindeki düşüşün zararını azaltacak, çünkü petrol dışı sektörlerin 2022’de %4,6 oranında büyürken 2023 yılında %4,6 oranında büyümesi bekleniyor.    

Hızla büyüyen yatırım projesi: Spor ve eğlence  

Suudi Arabistan petrol dışı sektörlerin geliştirilmesi kapsamında spor sektörüne yatırım yapıyor. İngiliz Guardian gazetesinin haberine göre, Suudi Arabistan 2021 yılının başından bu yana spor sektörüne en az 6,3 milyar dolar harcadı.  

Haberde, Suudi Arabistan’ın uluslararası kulüplere yatırım yaparak, Suudi kulüplerine milyonlarca dolar ödeyerek ve en iyi oyuncuları çekerek spora milyarlarca dolar harcadığı belirtildi.  

Suudi Arabistan, Kamu Yatırım Fonu aracılığıyla spor sektöründeki yatırımları genişletmeye çalışıyor. Çalışmalar için Stratejik Düşünce Merkezi tarafından hazırlanan bir rapora göre Katar, İspanyol kulübü Málaga, Fransız kulübü Paris Saint-Germain, Belçika kulübü Eupen ve İspanya’nın Cultural y Deportiva Leonesa kulüplerine yatırım yaptı.  

BAE ise İngiliz kulübü Manchester City, Avustralya kulübü Melbourne’ün sahibi olurken, Japon kulübü Yokohama F. Marinos, Amerikan kulübü New York City, İngiliz kulübü Portsmouth ve birçok Avrupa kulübüne yatırım yaptı.  

Suudi Arabistan’ın bu alanda yaptığı yatırımlardan en önemlisi ise 2021 yılında sUUDİ kamu Yatırımı Founu’nun Newcastle FC kulübünü satın almasıydı.  

Mordor Intelligence web sitesine göre Suudi Arabistan’daki eğlence pazarının büyüklüğünün 2023 yılında 2,31 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor ve 2028 yılına kadar 3,8 milyara ulaşması bekleniyor. Öte yandan Al-Eqtisadiah web sitesinde yer alan bir rapora göre ise Suudi Eğlence Kurumu’nun eğlence programlarından elde ettiği gelir 2021 yılında 8,6 milyar riyale ulaştı.