Yemen Türkleri... Osmanlı Askerlerinin Soyunu Sürdüren Nesiller

Yemen Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında iki dönem geçirdi. İlk dönem 1538'de başlayıp 1636'da sona ererken, ikinci dönem 1872'de başladı ve 1918'de I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla sona erdi. 

Yemen'in Osmanlı İmparatorluğu'nun coğrafi olarak uzak vilayetlerinden biri olması, Yemen'e gelen Türk askerlerinin uzun süre bölgede kalmasını gerektiriyordu. Bu durum, vilayette Osmanlı varlığının sona ermesinin ardından bir grup askerin Yemen'e yerleşmesine yol açan nedenlerden biriydi. 

Yemen'e gittiler ama geri dönmediler

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1918'de Yemen'den çekilmesinden sonra, o dönemde Yemen'de görev yapan bir grup Türk askeri bölgede kalmaya devam etti. Yemen'in farklı bölgelerinde yaşayarak Yemen toplumuyla kaynaştılar. Yemen toplumunun bir üyesi olarak evlenip çoğalarak bu toplumun bir parçası haline geldiler.  

Zaman geçtikçe ve nesiller birbirini izledikçe, bu askerlerin torunları her ne kadar Türkçeyi unutup Arapçayı kullanır hale gelmiş olsalar da Türk soylarına olan aidiyetlerini unutmadılar. Zira atalarından miras kalan belge ve el yazmaları ait oldukları kökenlerine tanıklık ediyor. 

Türk kökenli Yemenlilerin sayısı 10.000 ila 30.000 arasında değişmekte olup, Osmanlı İmparatorluğu'nun varlık gösterdiği Yemen'in çeşitli vilayetlerinde ikamet ediyorlar. 

 El-Türki Köyü 

Yemen'in başkenti Sana’ya 150 kilometre uzaklıkta yer alan Mahvit şehrinde, tüm sakinlerinin Türk kökenli olması sebebiyle el-Türkî olarak anılan ailenin yaşadığı bir köy bulunmaktadır. Buradaki insanlar her ne kadar Yemen toplumuna entegre olsalar da belirli bazı Anadolu geleneklerini hala korumaya devam ediyorlar.  

Köyün sakinleri, soylarının 19. yüzyılın başlarında yedi oğluyla birlikte Yemen'e gelen ve buraya yerleşen bir Osmanlı telgraf subayı olan Said Miskal’a dayandığına inanıyor. 

Köy halkı, kendilerine Türk atalarından kalan ve köy halkının kökenlerinin Osmanlı varlığı sırasında Yemen'de yaşayan Türk askerlerine dayandığını ortaya koyan çok sayıda belgeye sahip. 

Ağaoğlu ailesi 

Ağaoğlu ailesi Yemen'in güneybatısındaki Taiz şehrinde yaşıyor. Ailenin soyu, 1884 yılında Osmanlı İmparatorluğu tarafından Taiz'deki Haceriye bölgesine yönetici ve mali tahsildar olarak atanan Yakub Ağaoğlu'na dayanıyor.

Yakub'un İsmail ve Ahmet adında iki oğlu olmuş ve ikisinden birçok aile meydana gelmiştir. Öyle ki halihazırda Yemen'de kökleri bu soydan gelen 18 aile yaşıyor. 

Yemen doğumlu ilk Türk kadın oyuncu ve film yönetmeni

1919'da Yemen Sana’ya bağlı Bab-ı Sabah’ta (Sabah Kapısı) dünyaya gelen Cahide Sonku, Türkiye tarihinin ilk kadın oyuncusu ve film yönetmeni kabul edilir. Babası Yemen'e gelen Osmanlı ordusunda subay, dedesi ise Osmanlı Ordusunda 7. Ordu komutanıydı. 

Çocukluğunu Yemen'de geçiren Cahide Sonku daha sonra İstanbul'a taşınmıştır. Zamanla İstanbul tiyatrolarının en iyi oyuncularından biri haline gelen Sonku, sanat kariyerinin basamaklarını çıkarak ilk Türk sinema yıldızı ve yönetmeni olma unvanını kazandı. Sonku 1981'deki ölümüne kadar Türk sanat dünyasında geniş çaplı bir şöhrete sahip olmaya devam etti. 

Osmanlı kökenli Yemenli ailelerin isimleri

Yemen’deki Osmanlı kökenli tek köy, Mahvit şehrinde el-Türki aşiretinin yaşadığı el-Türki köyü değil. Bu köyün yakınlarında soyları aynı şekilde Yemen’de yaşamış Osmanlı askerlerine dayanan el-Kürdi köyü de bulunuyor. 

Yemen'de ayrıca Taiz, San’a, Cevf, İbb ve Rime illerinde yaşayan Türk kökenli El İsmat aşireti, Sana ilinin Deyr el-Azeb bölgesinde yaşayan El-Atiyye aşireti ve dedeleri Türk Malikhanesi'nde mali tahsildarlık görevine atanan Mustafa Raşid’in torunları El-Rıfat aşireti Yemen Türk aileleri arasında yer almaktadır.