Nijer ABD ile Askeri İş Birliği Anlaşmasını İptal Etti: Şimdi Ne Olacak?

Nijer askeri hükümeti 16 Mart Cumartesi, ABD'li üst düzey yetkililer başkent Niamey'e üç günlük ziyaret gerçekleştirdi. ABD ile imzalanan askeri iş birliği anlaşmasını “derhal yürürlüğe girmek üzere” tek taraflı olarak feshetti.  

Hükümet sözcüsü Amadou Abdurrahman, yaptığı resmi açıklamada, ABD Savunma Bakanlığı'na (Pentagon) bağlı askeri personel ve sivil çalışanların ülke topraklarında bulunmasına izin veren anlaşmanın iptal edildiğini duyurdu.

Abdurrahman, geçen hafta Nijer'de temaslarda bulunan ABD'nin Afrika İşlerinden Sorumlu Dışişleri Bakan Yardımcısı Molly Phee ve ABD Afrika Komutanlığı Komutanı General Michael Langley'in önceden bilgi vermeksizin yaptığı ziyaretler nedeniyle, resmi protokol kurallarına uymamakla suçladı. Ayrıca Abdurrahman, iki ülke arasında 2012 yılında imzalanan anlaşmanın Nijer'e dayatıldığını ve Batı Afrika ülkesinin egemenliğine ilişkin "anayasal ve demokratik kuralları" ihlal ettiğini de sözlerine ekledi. 

Olayın arka planında ne var?  

ABD’nin, Nijer'de silahlı gruplarla mücadelede görev alan ve kuzeydeki üste konuşlanmış yaklaşık 1000 kadar askeri bulunuyor. Nijer’deki ABD’nin iki askeri üssünden diğeri ise, Nijer'in merkezindeki Agadez yakınlarında 100 milyon dolardan fazla bir maliyetle inşa edilen ve Base 201 olarak bilinen insansız hava aracı üssü. 

Temmuz 2023'te iktidarı ele geçirmesinden bu yana Nijer askeri yönetimi, komşu Mali ve Burkina Faso'daki askeri yöneticiler gibi, Fransız ve diğer Avrupa birliklerini sınır dışı etti ve Rus desteğine yöneldi. 

Nijer hükümet sözcüsü Abdurrahman, ABD askerlerinin gitmesi gerektiğini söyleyecek kadar ileri gitmedi. Ancak 2012 yılında tek taraflı dayatmalar sebebiyle ABD’nin Nijer’deki varlıklarının ve statülerinin anayasaya ve demokrasiye aykırı olduğunu iddia etti.  

Agadez Hava Üssü dışında ABD, Nijer ordusunun eğitimi için yüz milyonlarca dolar yatırım yaptı. Bu güçlerden bazıları, Temmuz 2023'te Nijer'in demokratik olarak seçilmiş Cumhurbaşkanı Mohamed Bazoum'un devrilmesinde yer aldı. 

ABD üslerinin Nijer'den ayrılmasının sonuçları nelerdir?   

Fokus Plus'a konuşan SETA Araştırmacısı Dr. Tunç Demirtaş konuya ilişkin olarak, 

“Bugün geldiğimiz noktada Nijer ve ABD arasındaki anlaşmanın en hızlı şekilde yürürlükten kaldırılması kararı ABD’nin Sahel’deki varlığının ve operasyonlarının risk altında olduğu göstermekte” açıklamasında bulundu. Bu kararın Temmuz’da Nijer’de gerçekleşen darbeden sonra Sahel’deki en stratejik Amerikan üssü olan Base 201 (İHA üssü) varlığını ortadan kaldırdığını ve bu durumun ABD’nin bölgesel varlığı için bir gerileme olarak nitelendirileceğini ifade etti. 

Ayrıca bu sürecin Rusya’nın Sahel’de varlığını artırma çabaları ile birlikte düşünüldüğünde, Batı’nın Sahel’deki nüfuzunun azalması olarak yorumlanabileceğini söyleyerek, ABD’nin bölgedeki varlığının temel nedenine bakıldığında terörle mücadelenin öne çıktığını, bu nedenle bölgedeki terör gerçeğinin göz ardı edilmemesi gerektiğini ekledi.  

Öte yandan Demirtaş, bölgedeki zengin kaynaklarla birlikte paralı asker gruplarının varlığının da terörle birlikte istikrarı etkileme potansiyeline sahip olduğunu, ancak ABD bölgede geri çekildiği taktirde başka bir yerde yeni bir adım atmasını da muhtemel görüyor. 

Demirtaş, “Özellikle Rusya ile İran’ın da bölgede varlığını artırmaya yönelik çabaları bir süredir dikkat çekerken, bölgedeki gelişmelerden sonra ABD ve Rusya arasında bir köşe kapmaca yaşanabilir” ifadelerine yer verdi.