Yemenli Tarafların Esir ve Tutuklu Takasına Yönelik Yeni Anlaşması Başarılı Olur mu? 

Umman’ın başkenti Maskat’ta, uluslararası kabul görmüş meşru Yemen hükümeti ile Husi grubu arasında esir ve tutuklu takasına ilişkin 30 Kasım’da yapılan istişarelerin sonucunda yeni bir anlaşma imzalandı.   

Birleşmiş Milletler (BM) Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) himayesinde yürütülen istişarelerde, Yemen hükümet heyetinin başkanlığını Muhammed Kazman yaparken, Husi heyetinin liderliğini ise grubun esir ve tutuklular dosyasından sorumlu Abdulkadir El-Murtezan üstlendi.  

BM Yemen Özel Temsilcisi Grundberg’in Ofisi tarafından Twitter üzerinden dün yapılan açıklamaya göre Yemenli taraflar, 9 yılı aşkın süredir Husi grubu tarafından alıkonulan, Yemen Islah Partisi’nin önde gelen lideri Muhammed Kahtan’ın serbest bırakılmasını da içeren bir takas anlaşması üzerinde anlaşmaya vardı.   

Muhammed Kahtan   

Ülkedeki en büyük İslami parti olan Yemen Islah Partisi liderlerinden olan Kahtan, BM Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 2015 tarihli ve 2216 sayılı kararı ile Husilere serbest bırakılmaları yönünde çağrıda bulunulan 4 kişiden biri.   

Öte yandan Husi grubu, 21 Eylül 2014’te meşru hükümete karşı gerçekleştirdiği darbenin ardından Kahtan’ı ev hapsine aldı.  Kahtan ise bundan birkaç gün sonra, 5 Nisan 2015’te Sana vilayetindeki evinde tutuklandı.  

Kahtan ölmüşse ne olacak?  

Yemen hükümeti, 25 Haziran’da Maskat’ta yapılan istişarelerde müzakere heyetine bir muhtıra sunarak, Muhammed Kahtan’ı içermeyen herhangi bir türlü esir ve tutuklu takasını reddettiklerini ifade etti.  

Bunun ardından taraflar devam eden istişarelerde, Yemen hükümetinin Husi üyesi 50 tutukluyu salıvermesi karşılığında, Husi grubunun elindeki Kahtan’ın serbest bırakılmasını öngören bir anlaşmaya vardı.   

Anlaşma ayrıca, Kahtan’ın öldürülmüş olması halinde cesedinin teslim edilmesi karşılığında, Husi grubundan 50 kişinin cesedinin verilmesini de kapsıyor.   

Anlaşma başarılı olur mu?   

Kahtan’ın ailesi, takas anlaşmasına yönelik duyurunun ardından siyasetçinin hayatta olup olmadığına ilişkin açıklamaları reddettikleri ifade etti.   

Ayrıca aile, taraflardan hiçbirinin bu konuda müzakere etmek veya pazarlık yapmanın yanı sıra, onun adına konuşma yetkisi olmadığını bildirdi.  

Buna ek olarak aile, Husilerin siyasetçinin akıbetiyle ilgili muğlak açıklamalarının ardından, Kahtan’ın hapishanede maruz kalabileceği her şeyden Husi grubunun sorumlu olacağının da altını çizdi.  

Yemen meseleleri konusunda uzman olan Muhammad Jumeh, Husi grubunun, 10 yıl önce tutuklanmasından bu yana akıbeti hakkında hiçbir şey bilmeyen ailesinin duygularını manipüle etmek için Kahtan’ın durumu hakkında kasıtlı olarak açıklama yapmadığını söyledi.  

Jumeh ayrıca, Yemen hükümetinin Kahtan’ın akıbeti açıklanmadan önce onunla ilgili müzakereleri kabul etmesinin, meşru hükümet heyeti açısından "büyük bir başarısızlık” olarak değerlendirildiğini vurguladı.   

Benzer müzakereler   

Husi grubunun 2014 yılında Yemen hükümetine karşı gerçekleştirdiği darbe sonucu patlak veren savaş döneminde, esir ve tutuklu meselesine ilişkin birçok müzakere gerçekleştirildi.  

Bunlardan en dikkat çekici olanı, Nisan 2023’te Kızılhaç ve BM’nin arabuluculuğunda İsviçre’de yapılan ve her iki taraftan da bin 400 esir ve tutuklunun serbest bırakılmasıyla sonuçlanan müzakerelerdi.   

Her iki tarafta bulunan esir ve tutukluların kesin sayısı şu anda bilinmiyor. Ancak 2018’de Stockholm’de yapılan istişareler sırasında hükümet ve Husi heyetleri 15 binden fazla esir ve tutuklunun ismini içeren listeler sundu.   

Yemen savaşı bitecek mi?  

Husi grubu ile meşru Yemen hükümeti arasında sekiz yıldan fazla süren doğrudan savaşın ardından, Yemenli taraflar Nisan 2022’de ateşkese vardı.  

Husi grubunun bundan 6 ay sonra ateşkesi yenilemeyi reddetmesine rağmen, taraflar arasında yeniden savaş yaşanmadı.   

Ateşkes kararını, Husi grubu ile (darbeyi sona erdirmek ve Yemen hükümetinin meşruiyetini yeniden tesis etmek için 2015’te kurulan Arap koalisyonuna başkanlık eden) Suudi Arabistan arasında savaşın sona erdirilmesine yönelik doğrudan istişareler izledi.   

BM Yemen Özel Temsilcisi Hans Grundberg, geçtiğimiz aylarda Yemen’deki savaşı sonlandıracak üç aşamadan oluşan bir yol haritası açıkladı.   

Söz konusu yol haritasına göre ilk aşama 6 ay, ikinci aşama ise 2 yıl sürecek ve bu dönemde üçüncü aşama konusunda anlaşmaya varılacak.   

Bu yol haritasında ayrıca, kara ve deniz limanları ve geçiş noktalarının açılması, esir ve tutuklularla ilgili taraflar arasında müzakerelerin yapılması ve 2014’ten bu yana askıya alınan çalışan maaşlarının ödenmesi de yer alıyor.  

Husi grubunun, Gazze Savaşı kapsamında Kızıldeniz’de gemi korsanlığı yapması sonucunda bahsi geçen planda gözle görülür bir ilerleme sağlanamadı.   

Yemen Merkez Bankası ile Husi grubunun kontrolündeki Merkez Bankası’nın birbirlerine karşı ekonomik kısıtlama paketi uygulaması ve kendi kontrolleri altındaki bölgelerde bulunan bankalarla işlem yapma yasağını duyurmasının ardından plan iyice sekteye uğradı.  

Buna rağmen, sonuncusu Umman’ın başkenti Maskat’ta devam eden istişareler olmak üzere, taraflar arasında yeni takas anlaşmalarına yönelik müzakerelerin devam etmesiyle esir ve tutuklu meselesi ayrı bir boyut kazandı.