Yemen Savaşı’nın Tarihi Mirasa Yıkıcı Etkisi

Yemen Savaşı'nın etkileri, sadece insanlarla sınırlı kalmayıp, Yemen'in zengin tarihi ve kültürel mirasına da derin yaralar açtı. Bu miras, savaşın bombardımanları ve çatışan tarafların mücadelesi sırasında ya yok edildi ya da ihmal edildi.  Nadide arkeolojik eserler, savaş koşullarının yarattığı güvensizlik ortamında, antika kaçakçılığı pazarında rağbet gören malzemeler haline geldi, bu da kaçakçılığın artmasına neden oldu.  

Yemen Savaşı, Yemen'in sayısız tarihi yapılarına büyük zarar verdi. İngiliz basını Middle East Eye’nin haberine göre, Yemen'in zengin tarihi ve kültürel mirası, hava saldırıları ve süregelen çatışmaların neden olduğu ihmal yüzünden ciddi hasar gördü. Bu durum ise, dünyanın en çok zarar gören tarihi miraslarından biri haline geldi. 

Yemen halkının ve arkeologlarının çağrılarına rağmen, bu tarihi eserler hala gerekli restorasyon çalışmalarını bekliyor. Öte yandan, antika kaçakçılığı ve ticaretiyle mücadele amacıyla ciddi bir güvenlik önlemi alınmadı. Savaşın yol açtığı tahribat, küresel miras olarak kabul edilen birçok arkeolojik yapının durumunda net bir şekilde gözleniyor.  

Tarihi mirasta kan kaybı  

Yemen Savaşı, Yemen'e ait birçok mimari yapıya zarar verdi; bu yapılar, küresel miras olarak sınıflandırıldı. İngiliz "Middle East Eye" sitesinin yayınladığı bir rapora göre, Yemen tarihi ve kültürel mirası, hava saldırıları ve devam eden çatışmalardan kaynaklanan ihmal nedeniyle savaştan en çok zarar gören tarihi miraslar arasındadır. 

Yerel halkın ve Yemenli arkeologların tüm uyarılarına rağmen, Yemen tarihi eserleri hala herhangi bir restorasyon süreci görmedi. Ayrıca, antika kaçakçılığıyla ve ticareti ile mücadele için herhangi bir güvenlik operasyonu düzenlenmedi. Savaş sırasında mimari yapılara verilen zararın boyutu, bazı küresel miras listesinde yer alan birçok arkeolojik yapının üzerinde açıkça görülmektedir. 

Eski Sana’da tarihi miras tehlikede  

Eski Sana şehrindeki binlerce bina büyük zarar gördü. Tarihçilere göre, bu bölge binlerce yıllık geçmişi olan önemli bir bölge. Savaş nedeniyle bölgedeki binaların bazıları tamamen bazılarınınsa bir kısmı yıkıldı. Birçok tarihi yapının da duvarlarında çatlaklar oluşması ve taşlarının düşmesi sebebiyle çökme tehlikesiyle karşı karşıya kaldığı görülüyor. 

UNESCO’nun Ağustos 2022'de yayınladığı bir rapor, Eski Sana'daki yaklaşık 10 bin tarihi binanın savaş sürecinde zarar gördüğünü açıkladı. Bu zararlar ya doğrudan bölgede süregelen çatışmalardan ya da yağışlardan sonra bakımı ihmal edilen binaların çökmesi nedeniyle meydana geldi. 

Tarihi Kahire Kalesi 

Tarihi Kahire Kalesi savaş dönemlerinde birçok füze saldırısına ve top bombardımanına maruz kaldı. Bu saldırılar yıllardır ayakta kalan kalenin zarar görmesine sebep oldu. 

Tarihi Kahire Kalesi, kadim bir tarihe sahip olan Taiz şehrindedir ve Yemen'in önemli arkeolojik mekanlarından biridir.  Tarihçiler kalenin inşa tarihi hakkında farklı görüşlere sahip olsa da Suleyhi devleti döneminde inşa edildiğine dair görüşler ağır basmaktadır. 

Taiz'de gerçekleşen çatışmalar sonucunda birçok müze ve tarihi mekan yıkıldı. Diğer bazı yerler de top ateşinden ve hava saldırılarından kaynaklanan sarsıntılar sonucunda oluşan çatlaklar nedeniyle tehlike altına girdi. 

Dünyanın ilk gökdelenleri 

Tarihi Şibam Hadramut şehri, dünyada kaya üzerine inşa edilmiş ilk gökdelenlerden oluşan bir şehirdir ve düşmanlardan korunmak için yapılan, etrafını çevreleyen surlarıyla ünlüdür. Ancak savaş sırasında yaşanan ihmal nedeniyle şehirdeki bu binalar yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya.  

UNESCO'nun müdahalesi ve bazı restorasyon çalışmaları yapılmasına rağmen, Sehin tarihi mirasını korumak için daha fazla çaba sarf edilmesi gerekiyor. Şehir 2015 yılında tehlike altındaki Dünya Mirası Alanları listesine eklendi. 

Sokotra Adası 

Yemen'e ait Sokotra Adası, nesli tükenmekte olan ağaçlara, hayvanlara ve nadir taşlara ev sahipliği yapar.  Muhteşem doğası nedeniyle turistler için popüler bir destinasyondur, ancak savaş yılları boyunca yağmalamalara maruz kaldı. 

Adaya yetkililer tarafından gereken ilgi gösterilmedi, bu da onu BAE'ye yakın silahlı grupların yağmasına açık hale getirdi. Özellikle adadan nadir bir ağaç olan ejderha kanı ağacının kesilip alınması olay oldu. 

Yemen'deki birçok tarihi alanda yıkım ve ihmal yaşandı. Bunlar arasında Marib'teki Saba Tapınağı, Aden'deki sarnıçlar, Tarim'deki tarihi evler, Sana, Taiz ve Tihama'daki tarihi camiler bulunuyor. Bu mekanların bazıları yıkıldı, diğerleri ise restorasyon çalışmalarının yapılmaması nedeniyle tehlike altında. 

Yemen’deki antika kaçakçılığı  

Savaş dönemi boyunca, Yemen antikalarının satılması ve kaçırılması olayları, yetkililerin güvenlik operasyonlarını gerçekleştirememesi nedeniyle arttı. 

Çatışmalardan kaynaklanan güvenlik zafiyeti, Yemen antikalarının kaçırılmasına yol açtı, bu eserler ise şu anda uluslararası müzayedelerde sergileniyor. 

Kasım 2022'de "Hüdhüd Arkeolojik Araştırmalar Enstitüsü" tarafından yayımlanan bir rapora göre, 4265 antika parça, Amerika, Hollanda, Fransa, İsrail, İngiltere ve Almanya'da uluslararası müzayedelerde çalındı veya satıldı. 

Raporda, 2523 antika parçasının toplamda 12 milyon 200 bin dolar değerinde, yani 6 milyar 800 milyon Yemen riyali karşılığında satıldığı belirtiliyor. 

Yemen antikaları, yetkililerin bazen ihmali bazen de doğrudan antikaların bu yetkililer tarafından kaçırılması ya da satılması sebebiyle de tehlike altında. 

Öte yandan, bu ihmal müzeleri hırsızlığa ve yağmaya açık hale getiriyor. Bu sebeple müzeler ziyaretçilere kapatılıyor, yetkililer tarafından ihmal edildikleri için de zarar görmeye devam ediyor.