Sudan: Hızlı Destek Kuvvetleri’nin Sahada Artan Nüfuzu 

Sudan’daki çatışmanın üzerinden aylar geçti ve Hızlı Destek Kuvvetleri komutanı Hemedti yurtdışı turlarına ara vermeden devam ediyor. Bu turlar, genişlemeye devam ettiğinin ve kendisini iktidara alternatif bir aday olarak dünyaya gösterdiğinin bir işareti olarak yorumlanıyor. Son ziyaretleri arasında Uganda, Etiyopya, Cibuti ve Kenya da yer alan Hemedti’yi 5 Ocak 2024’te Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa kabul etti.  

Başkent Hartum’un güneyindeki Gezira eyaletinin başkenti Vad Medeni’nin düşmesi HDK’nin stratejisi açısından çok önemli bir gelişmeyi ifade ediyor. Bölgenin askeri merkezi, Hartum’a giden bir ikmal hattı ve ülkeyi doğuda Port Sudan’a, batıda ise El Ubeyd ve El Faşir’e bağlayan bir kavşak noktası olması nedeniyle büyük önem taşıyor.  

Sahada değişen güç dengesi  

Long Island Üniversitesi ekonomi ve siyaset hocası Dr. Bekri El-Jack El-Medeni Fokus+ ile yaptığı söyleşide Vad Medeni kentindeki olayların askeri perspektifte sahadaki güç dengesinin değişmesi bakımından önemli olduğunu ve bunun iki taraf arasında siyasi bir çözüme yol açacak müzakere sürecine yansımaları olabileceğini söylüyor. Öte yandan, Dr. Bekri’nin de belirttiği gibi, bu durum savaş çemberinin genişlemesi ve ülkede yeni bir alana yayılma olasılığına neden olabilir, bu da daha fazla katliam ve tehcir anlamına geliyor.  

Dr. El-Medeni, Hartum ve Darfur’daki savaşın ülke içinde ve dışında 6 milyon kişinin yerinden edilmesine yol açtığını, Vad Medeni’nin dört milyon göçmene ev sahipliği yaptığını ve Gezira’nın Hartum’dan sonra en kalabalık eyalet haline geldiğini ve bunun yerinden edilmiş insan sayısının birkaç gün içinde on milyona ulaştığı anlamına geldiğini kaydediyor.  

Topyekûn savaş korkusu    

Dr. El-Medeni, hayatta kalanların ifadelerine göre savaş suçları işlendiğini, hırsızlık, yağma ve tecavüz olayları yaşandığını, Vad Medeni’de yaşamın durma noktasına gelmesinden dolayı Al-Kalb ve Al-Zura hastaneleri gibi ülkenin en iyi ihtisas hastanelerinin hizmet dışı kaldığını ve bunun tüm ülkeyi etkileyecek bir başka sağlık felaketi olduğunu da sözlerine ekliyor.   

Sosyal açıdan değerlendirildiğinde, “Etnik ve kabilevi silahlanma ve seferberlik artık doruk noktaya ulaştı ve bu da Sudan’daki savaşın ırksal, etnik ve bölgesel temelde topyekûn bir iç savaşa dönüştüğünün bir göstergesi” olduğunu söyleyerek “Bütün bunlar, bölgesel ve uluslararası müdahale olmadan Sudan’da barış ve istikrarın sağlanmasında diplomatik çözüm olasılığını imkânsız olmasa da daha karmaşık hale getirecek” ifadesine yer veriyor.   

Hemedti ile solcu güçler arasında Addis Ababa Deklarasyonu   

HDK 2 Ocak 2024 tarihinde Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da Sudan eski Başbakanı Abdullah Hamduk liderliğinde Sudan’daki sol sivil güçlerden oluşan Sivil Demokratik Güçler Koordinasyonu (Takaddum) adlı koalisyonla bir anlaşma imzaladı. Deklarasyon, Hemedti’nin kendisini tanıttığı, Sudan’da süregelen savaşta yaşananları kendi anlatımıyla aktardığı ve kendisini barış çağrısı yapan bir lider olarak sunduğu bir dizi Afrika turunun ardından geldi.   

Hamduk ve Hemedti tarafından imzalanan anlaşma çatışmaların durdurulması, sivillerin korunması ve savaştan etkilenen insanlara insani yardım erişiminin kolaylaştırılması ile ilgili konuları içeriyordu. Anlaşmaya göre HDK, Takaddüm koalisyonunun silahlı kuvvetlerle birlikte aynı tedbirlere bağlı kalması koşuluyla, Sudan ordusuyla doğrudan müzakereler yoluyla çatışmaları derhal durdurmaya hazır olduğunu ifade etti.  

Diğer yandan Sudan ordusunun komutanı Abdulfettah el-Burhan ise Takaddum koalisyonu ile HDK arasındaki anlaşmayı reddetti ve HDK ile ittifak yapan sivil güçleri gayrimeşru isyancı güçler olarak eleştirdi.   

“Hızlı Destek Kuvvetleri’nin tanınması Sudan’a düşmanlıktır”  

Sudan ordusu komutanı Abdulfettah el-Burhan, Vad Medeni olaylarının ardından yaptığı konuşmada, Addis Ababa Deklarasyonu’nun imzalanmasından sonra durumu tekrar müzakere etmeyi reddetmeden önce HDK’nin kamu tesislerini terk etmesi ve düşmanlıklarına son vermesinin şart olduğunu vurgulayarak müzakerelere hazır olduğunu belirtti. Sudan genelkurmay başkanı, Hemedti’yi kabul eden ülkeleri de sert bir şekilde eleştirdi ve karşı önlemler alma tehdidinde bulundu.   

Sudan’ın bağımsızlığının 68. yıldönümünde yaptığı konuşmada El-Burhan, Hızlı Destek Kuvvetleri’nin bazı ülkeler tarafından kabul edilmesinin mevcut hükümetin tanınmaması anlamına geldiğini ve bunun devlete açık bir düşmanlık olduğunu söyleyerek, ülkenin güvenliğini korumaya yönelik önlemler alınabileceğini işaret etti.  

Fokus+’a konuşan Afrika meseleleri araştırmacısı Musa Şeyho, El-Burhan’ın eleştirisinin esas olarak Etiyopya’ya yönelik olduğu görüşünde. Etiyopya’nın HDK’yi desteklemediğini, ancak Sudan’daki savaşan tarafları eşit gördüğü tutarlı bir pozisyona bağlı kaldığını ve bu nedenle Etiyopya’nın Hemedti’ye ev sahipliği yapmasının savaşı sona erdirme kaygısı taşıdığına inandığını, aynı zamanda Etiyopya’nın Sudan’daki ordu liderlerinin Mısır’a karşı tutumlarında da önyargılı olduğuna inandığını söylüyor.   

Ülkenin batısında Sudan sınırına yakın bir yerde bulunan ve Mısır ile Sudan’ın Nil suyundaki paylarını tehdit eden Büyük Etiyopya Rönesans Barajı (GERD) ile ilgili müzakerelerin başarısız olmasının ardından Etiyopya’nın şu anda Mısır’a düşman bir pozisyon içerisinde bulunduğuna da sözlerine ekliyor.