Suudi Arabistan Afrika’daki Küresel Rekabet Sahnesine Girmek İçin Fırsatlar Arıyor  

Afrika'nın küresel rekabet sahnesindeki yükselişiyle birlikte, Suudi Arabistan, ekonomisini petrol bağımlılığından azaltmayı, farklı sektörlere yatırım yaparak çeşitlendirme yolunu benimsemeyi ve uluslararası alanda daha etkili bir yumuşak güç haline gelmeyi hedeflediği 2030 Vizyonu çerçevesinde Afrika kıtasına odaklanmış durumda. Bu doğrultuda, Afrika ülkelerine yönelik yatırımlar ve anlaşmalarla bir giriş noktası oluşturarak ve sürekli bir varlık oluşturarak Afrika'da varlığını güçlendirmeyi amaçlıyor. 

Bu bağlamda Riyad, 10 Kasım 2023 tarihinde Suudi Arabistan ile Afrika ülkeleri arasında türünün ilk örneği olan, 50’den fazla Afrikalı lideri Suudi yönetimiyle bir araya getiren ve taraflar arasında anlaşmalar ve iş birliği mutabakatları ile sonuçlanan bir zirveye ev sahipliği yapmıştır. Bu zirve ile Suudi Arabistan, özellikle modern teknolojinin üretiminde kullanılan zenginlikleri ve değerli madenleri nedeniyle küresel rekabetin yeni arenası haline gelmeye başlayan kıtaya yönelik gelecek projelerini ve Afrika ülkelerinde var olma arzusunu duyurmuştur.   

Suudi Arabistan’ın, Afrika’ya artan ilgisi  

Suudi Arabistan’ın birçok Afrika ülkesiyle ticari ilişkileri bulunmaktadır ancak Afrika’ya ilgisi özellikle son beş yılda giderek artmıştır. Suudi Arabistan’ın Afrika’ya yaptığı petrol dışı ihracatın hacmi 2018-2022 yılları arası dönemde %6 yükselerek 2022 yılında yaklaşık 8 milyar dolara çıkmıştır. Yine 2022 yılında Suudi Arabistan ile Afrika ülkeleri arasındaki karşılıklı ticaret hacmi yaklaşık 45 milyar dolara ulaşmıştır.   

Prens Muhammed bin Selman, Suudi-Afrika zirvesinde yaptığı açılış konuşmasında ülkesinin Afrika’ya olan ilgisinden bahsederek ilişkileri geliştirme arzusunu dile getirmiş, Suudi Arabistan’ın 50 yılı aşkın süredir tüm Afrika ülkelerine çeşitli sektörlerde 45 milyar doların üzerinde kalkınma desteği sağladığını ve Kral Selman İnsani Yardım ve İnsani Çalışmalar Merkezi’nin 46 Afrika ülkesinde, 450 milyon doların üzerinde yardım sağladığını belirtmiştir.   

“İki Kutsal Mescit Hizmetkarı’nın kalkınma girişimi” 

Suudi-Afrika zirvesi sırasında Suudi Arabistan, ülkenin önümüzdeki on yıl içinde Afrika ülkelerinde maliyeti bir milyar doları bulan kalkınma projeleri ve programları yürüteceği “İki Kutsal Mescit Hizmetkarı’nın Kalkınma Girişimi”ni açıklamıştır. Öte yandan Suudi Arabistan, Suudi Kalkınma Fonu aracılığıyla 2030 yılına kadar 5 milyar dolarlık kalkınma desteği taahhüdünde bulunmuştur.   

Afrika’yla iş birliğini artırma planı  

Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Salman zirvede, Suudi Arabistan’ın Afrika ülkelerinde 2030 yılına kadar çeşitli sektörlerde 25 milyar dolardan fazla yeni yatırım yapacağını ve Suudi ihracatından Afrika’ya 10 milyar dolar finansman ve güvence sağlayacağını açıklamış, ülkesinin kıtadaki büyükelçiliklerinin sayısını 40’tan fazla büyükelçiliğe çıkaracağını ifade ederek ülkesinin diplomatik temsil boyutunu yükseltme ve kıtayla ilişkileri daha fazla geliştirme arzusuna işaret etmiştir.   

Öte yandan Suudi Arabistan zirve sırasında Afrika ülkeleriyle turizm, yatırım, finans, enerji, yenilenebilir enerji, madencilik, ulaştırma ve lojistik, tarım ve su, iletişim ve bilgi teknolojileri gibi birçok ekonomik alanda 50 anlaşma ve mutabakat zaptı ile sosyal, kültürel ve spor alanlarında çeşitli anlaşmalar imzalamıştır.   

Afrika'nın madenleri için mücadele  

Suudi-Afrika zirvesinden yaklaşık iki ay önce Wall Street Journal gazetesi, ABD’nin Suudi Arabistan ile Afrika konusunda görüşmelerde bulunduğunu ve görüşmelerin Afrika ülkelerinden çıkarılan değerli metalleri “korumak” üzere Afrika kıtasında nüfuz elde etme ihtiyacına odaklandığını ifade eden bir rapor yayınladı.   

Raporda, ABD’nin Çin’in Afrika kıtasına yönelik açılımını sınırlamaya ve Çin’i dizginleyerek, elektrikli otomobil üretimindeki hakimiyetinin önünde durarak rekabeti kazanmaya çalıştığı, çünkü Çin’in Kongo gibi Afrika ülkelerinden çıkarılan ve elektronik cihazlar ile elektrikli otomobillerde kullanılan lityum-iyon pillerin üretiminde önemli bir bileşen olan kobaltın %70’inden fazlasına sahip olduğu belirtildi.   

Maden varlıklarından hisse satın alma projesi  

Wall Street Journal gazetesinin yayınladığı rapora göre ayrıca bir Suudi projesi kapsamında, Afrika maden varlıklarından Kongo, Gine ve Namibya gibi maden zengini ülkelerde 15 milyon dolar değerinde hisse satın alınacak ve ABD şirketlerinin bazı üretim haklarını satın almasına izin verilecek.   

Temmuz 2023’te Suudi Arabistanlı Ma’aden şirketi ve Suudi Yatırım Fonu, Brezilyalı Vale şirketine ait madencilik sahalarından birinin %10 hissesini satın alırken ABD şirket hisselerinin üçte birini satın aldı. Suudi Yatırım Fonu daha önce de Kongo ile ilgilenmiş, Suudi Ma’aden şirketi ile ortaklaşa kobalt ve tantal gibi değerli metaller alanında bir yatırım projesi teklif etmişti. Öte yandan Amerika Birleşik Devletleri de Afrika’ya açılmak üzere yatırım fonlarıyla başka ortaklıklar aramaya devam etmektedir.