Maymun Çiçeği Virüsü Hakkında Bilmeniz Gereken Üç Madde

2022 yılında dünya, "yeni bir pandemi mi başlıyor" sorusuyla çalkalandı. Bu kez endişenin adı "maymun çiçeği virüsü"ydü. Döküntülere, yüksek ateşe, kas ağrılarına ve çeşitli semptomlara neden olan virüsün 2022 yılında yayılmaya başlamasıyla DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü), maymun çiçeği virüsünden kaynaklı ilk kez acil durum ilan etmişti.

Vakalar küresel olarak azalırken, Afrika ülkesi Kongo'da hızla artıyordu. Yine de, ilk maymun çiçeği virüsü (M çiçeği virüsü) acil durumu 2023'te sona ermişti. Ancak ölümcül olabilen virüs artık daha önce salgından etkilenmemiş olan Afrika ülkelerine yayıldı. Nihayetinde bildirilen vakalar 2022 veya 2023'te görülen seviyelerin ötesine geçti. 

Bilim insanları, çocukların maymun çiçeği enfeksiyonundan özellikle etkilendiğini vurguluyor.

DSÖ'nün acil durum ilan etmesinden bir gün önce, 13 Ağustos'ta, Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, maymun çiçeği virüsü kaynaklı kıta çapında halk sağlığı acil durumu ilan etmişti.

Niger Delta University Teaching Hospital'dan bulaşıcı hastalıklar uzmanı ve acil durum komitesi başkanı Dimie Ogoina, DSÖ'nün M çiçeği virüsünün tekrar küresel acil durum olduğuna dair yeterli kanıt bulduğunu söyledi. 

Komitenin tavsiyesine uyarak, DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus 14 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, salgının artık uluslararası düzeyde endişe yaratan bir halk sağlığı acil durumu olduğunu ifade etti. 

Peki, nedir bu maymun çiçeği virüsü? M çiçeği virüsü ölümcül mü? 

Science News, salgın hakkında bilinmesi gereken üç şeyi şu şekilde açıklıyor: 

M çiçeği virüsü nasıl patlak verdi?

Hastalık Afrika'da hızla yayıldı ve şu anda en az 13 ülkede vaka tespit edildi. Son on yıldır vakalarda istikrarlı bir artış yaşayan Kongo'da geçen yıl ve bu yıl büyük artışlar görüldü. Sadece bu yıl Afrika genelinde maymun çiçeği virüsünden 15 bin 600'den fazla vaka görüldü ve 537 kişi öldü. Bunlar arasında küçük çocuklar ve bağışıklık sistemleri HIV nedeniyle zayıflamış kişilerin ölümleri de var.

Daha önce hiç maymun çiçeği virüsü vakası kaydedilmemiş olan Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi ülkelerde yaklaşık 90 vaka görüldü. Daha da kötüsü, "clade Ib" olarak bilinen virüsün yeni bir versiyonu Kongo'da ortaya çıktı ve şu anda dört komşu ülkede de tespit edildi. Bu varyantın daha şiddetli vakalara neden olduğu ve 2022 salgınına neden olan clade II'den daha bulaşıcı olabileceği belirtiliyor.

2022'deki salgın çoğunlukla eşcinselleri ve özellikle de gay bireyleri etkilemişti ancak virüs cilt veya enfekte olmuş giysiler, yatak takımları veya diğer nesnelerle temas yoluyla başkalarına yayılabiliyor. Yani herkes için tehlikeli bir duruma dönüştü. 

Ogoina, "Clade Ib, heteroseksüel cinsel ilişki yoluyla yetişkinler arasında yayılıyor ve bu özellikle hamile kadınlar için bir sorun haline gelebilir. Enfeksiyon kadınları ve bebeklerini riske atabilir" diyor. 

Ve bu sefer, çocukların virüse karşı özellikle savunmasız olduğu kanıtlandı. 26 Mayıs itibarıyla, bu yıl Kongo'da bildirilen vakaların üçte ikisi (5 bin 254'ü) 15 yaş ve altı çocuklarda görüldü. Ölümlerin yüzde 87'si (321'i) de bu yaş grubundaydı. 

Burundi ve Kongo'da, virüsün halk arasında yayıldığına dair kanıtlar varken, diğer ülkeler şimdiye kadar izole vakalar bildirdi.

Maymun çiçeği virüsü neden acil durum ilan edildi?

Aşılar ve tedaviler bazı ülkelerde savunmasız insanları korumak için kullanılacak. Her ikisinin de tedarikleri sınırlı ve uzmanlar salgının tam kapsamının bilinmediği konusunda uyarıyor. DSÖ epidemiyoloğu Maria Van Kerkhove, hastalığın nasıl yayıldığını ve aşıdan en çok kimin faydalanacağını anlamak için gözetimi artırmanın önemli olacağını söyledi.

DSÖ artırılmış gözetim ve karşı önlemler için küresel sağlık kuruluşunun acil durum fonundan 15 milyon dolar istiyor. DSÖ ayrıca diğer ülkelerden ulusal stoklarından aşı bağışlamalarını istiyor. Japonya, M çiçeği virüsü aşısının kendi versiyonunu sunmak için çoktan öne çıktı bile. Kongo ve Nijerya, bu sonbaharda dağıtım için yeterli aşıyı alabileceklerine dair söz verdiler ancak diğer Afrika ülkeleri hala bekliyor.

Salgın durdurulabilir mi?

Belki ancak çaba gerektirecek. Bilim insanları virüs hakkında pek çok şeyi tam olarak henüz bilmiyor, hangi hayvanların virüs için rezervuar görevi gördüğü ve şu anda dolaşan iki clad arasında şiddet ve bulaşıcılık açısından gerçek bir fark olup olmadığı gibi çok şey anlaşılabilmiş değil. 

Bununla birlikte, bir şey gayet açık. Ogoina, dünyanın artık virüsün Afrika'daki yayılmasını görmezden gelemeyeceğini vurgulayarak, "Afrika'da ortaya çıkan M çiçeği virüsü ihmal edildi ve daha sonra 2022'de küresel bir salgına neden oldu. Tarihin kendini tekrar etmesini önlemek için kararlı bir şekilde hareket etme zamanı" dedi.