Boğaz’daki Mısır Konsolosluğu: Valide Paşa Sarayı’nın Tarihi

İstanbul'daki "Valide Paşa Sarayı", Mısır'ın yurtdışında sahip olduğu en eski binadır. Tarihi 19. yüzyıla dayanan bu bina, başlangıçta Valide Paşa ailesinin özel ikametgahı olarak kullanılmış, onun vefatından sonra İstanbul'daki Mısır Konsolosluğu'na dönüştürülmüştür. 1992'de ise restore edildikten sonra resmi olarak daimi merkez olarak açılmıştır.  

Peki ya, İstanbul Boğazı'nda vapura binerken Bebek Koyu'ndaki bu ünlü sarayı ve yanındaki Mısır bayrağını fark ettiğinizde, arkasındaki hikayeyi hiç merak ettiniz mi? Gelin, bu hikayeye birlikte göz atalım.

Emine Valide Paşa 

Saray, Mısır'ın son Hidivi Abbas Hilmi II'nin annesi Prenses Emine İlhami'ye aitti. Kendisi, Osmanlı Devleti'nin son sultanı II. Abdülhamid'in "paşa" unvanı verdiği tek kadındı ve 19 Aralık 1914'e kadar "Mısır Valide Paşası" olarak anılırdı. 

Prenses Emine, doğduğu İstanbul'da "Valide Paşa" olarak da bilinirdi. Hayatını ve ilgisini kamu hizmetine, yoksulların ve hastaların hayır kurumlarındaki bakımına adamış, bu nedenle "Hayırseverlerin Annesi" olarak anılmıştır. 

Mısır Konsolosluk Sarayı'nın tarihi 

Mısır Konsolosluk Sarayı'nın birçok ismi vardır; Hidiv Sarayı veya "Emine Valide Paşa Sarayı" olarak da bilinir. Saray, Avrupa Barok mimarisi ile Osmanlı mimarisinin karışımı ve üzerindeki bazı Mısır ve Arap dokunuşlarıyla benzersiz güzelliği ve büyüleyiciliğiyle ünlüdür. 

Sarayın üç cephesi vardır; biri doğrudan Boğaz'a, diğeri ana Cevdet Paşa Caddesi'ne bakmaktadır. Cepheler karmaşık ahşap işçiliği, kabartma alçı süslemeleri, bazı hiyeroglif yazıları ve nilüfer çiçekleriyle süslenmiştir. Birinci katın balkonları çekici sanatsal şekillerle tasarlanmıştır ve binanın tepesinde Esma-ül Hüsna'dan bazı isimler yer almaktadır. 48 odalı sarayın iç kısmı ise görkemli mermer zemin ve sütunlar, süslü tavanlar ve renkli vitray pencerelerle bezenmiştir. 

Bu saray, İstanbul'un en seçkin ve köklü semtlerinden biri olan Bebek Koyu'nun ortasında yer almaktadır. 1781 yılında İtalyan mimar Raimondo D'Aronco tarafından Art Nouveau (Yeni Sanat) tarzında inşa edilmiştir. Bu stil, 20. yüzyılın başlarında Viyana Modernizmi döneminde popülerliğinin zirvesine ulaşan uluslararası bir sanat, mimari ve tasarım akımıdır.  

Peki, Valide Paşa'nın sarayla ilişkisi nedir? 

Rivayete göre, Dürrizade ailesi Sultan I. Mahmud'dan Sultan II. Mahmud'a kadar olan dönemde beş Osmanlı şeyhülislamı yetiştirmiştir. Dürrizadelerden Abdullah Efendi'nin vefatından sonra yalı, Sultan II. Mahmud'un sadrazamlarından Rauf Paşa tarafından yeniden inşa edilmiş, ardından da Sadrazam Ali Paşa'ya geçmiştir. Saray, Dışişleri Bakanı Ali Paşa Ağa döneminde önemli konferanslara, ziyaretlere ve davetlere ev sahipliği yapmıştır. 1858'de Karadağ Konferansı burada düzenlenmiş ve İmparator Franz Joseph burada ağırlanmıştır.  

Sultan II. Abdülhamid sarayı satın alıp 1894'te Mısır Hidivi Abbas Hilmi II'ye, Hilafet'in başkenti İstanbul'a sık sık yaptığı ziyaretlerde kullanması için hediye etmiştir. Birkaç yıl sonra Hidiv Abbas, kendisi ve eşi için Asya yakasında başka bir saray inşa ettirmiş ve bu sarayı 1931'de vefat eden annesi Valide Paşa'ya hediye etmiştir. 

Cumhuriyet'in İlanı ve sarayın kamulaştırılması

Mustafa Kemal Paşa'nın Türkiye Cumhuriyeti'ni kurmasının ardından, 1924'te Osmanlı ailesinin tüm mülkleri müsadere edilip kamulaştırılmıştır. Uzun yıllar sonra Valide Paşa bu saraya olan hakkını kanıtlamayı başarmıştır. 

İstanbul Belediyesi'nin web sitesine göre, Valide Paşa vefatında Bebek'teki sarayının İstanbul'daki Mısır Kraliyet Komisyonu merkezi olarak kullanılmak üzere Mısır hükümetine devredilmesini vasiyet etmiştir. 

Çeşitli kaynaklara göre, saray Mısır Konsolosluğu olarak hizmet verirken birkaç kez restore edilmiştir. İstanbul Belediyesi'nin web sitesine göre, Mısır Konsolosluğu en son 2010 yılında başarıyla tepeden tırnağa restore edilmiştir. 

Bugün, Mısırlı ve diğer vatandaşlara hizmet vermenin yanı sıra, iki ülke arasındaki ortak tarihi kutlayan sergiler, törenler ve kültürel etkinlikler düzenlenmektedir.  

1960 yapımı "Gece Kuşu" filminde Bebek'te bulunan Mısır Başkonsolosluğu binası arka planda hoş bir Boğaz yoğunluğuyla birlikte gözükmekte. 

Böylece bu saray, Mısır'ın yurt dışında merkez olarak kullandığı en eski bina ve saray haline gelmiştir.