İngiltere’de İsrail Lobisinin İnşası ve Etkisi

İngiltere daha İsrail kurulmadan önce Siyonistlere destek vermeye başladığı görülmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılması ve Filistin’den çekilmesiyle Balfour Deklarasyonu ile Yahudilere bir devlet vaat eden İngiltere’nin, günümüzde de bu desteğini sürdürdüğü görülmektedir. İngiliz yetkililer bazı dönemlerde İsrail aleyhine karar alsa da Birinci Dünya Savaşından günümüze kadar Yahudilere karşı desteğini hissettirmiştir.  

Bu destek, bugün Hamas-İsrail savaşında da kendisini göstermektedir. Tıpkı ABD ve birçok Avrupa devleti gibi İngiltere de İsrail’e karşı desteğini göstermektedir. Peki, İngiltere’nin İsrail’e verdiği bu desteği hangi etkenler açıklamaktadır? Bu etkenler bu desteğin nedenini açıklamada yeterli midir? Birçok akademisyen İsrail’e olan desteği İsrail lobisi üzerinden açıklamaktadır.  

Özellikle ABD’de yaygın olan bu görüş İngiltere’de de kendisini göstermektedir. Bazı akademisyenler ise İngiltere’nin İsrail’e desteğini lobinin dışında stratejik çıkarlar üzerinden okumaktadır. Peki, İngiltere’de İsrail lobisinin oluşum süreci ve etkisi nasıl gerçekleşmektedir?  

İsrail lobisinin inşası   

Yahudi nüfusunun oranı %0,5 olmasına rağmen Batı Avrupa’da en etkili olduğu ülkenin İngiltere olduğu belirtilmektedir. Bu etki, İngiltere’deki Siyonist oluşumların inşasıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu kurumlardan İsrail’in kuruluş sürecinde ortaya çıkan Siyonist Federasyon, İngiltere’deki Siyonist oluşumun çatısı örgütü olarak ön plana çıkmıştır.  

Bu federasyonda farklı eğilimlere sahip üyeler bulunmaktaydı. Siyonist Federasyon İsrail Devleti kurulduktan sonra siyasi lobicilik, halkla ilişkiler ve Yahudilerin İsrail’e göçünü teşvik etmesinde önemli bir rol oynamıştır. 1970’lerin ortasında kurulan Britanya-İsrail Kamu İşleri Komitesi (BIPAC) de Siyonist Federasyonu ile benzer görevleri ifa edebilmek amacıyla ortaya çıkmıştır. Başlangıçta Siyonist Federasyonu Başkanı Eric Moonman tarafından yönetilen bu komite, İngiltere’deki üniversitelerde Filistin aktivizmine karşı bir unsur olarak tasarlanmıştır.    

İngiltere’deki İsrail lobisinin temel taşı konumunda bulunan bir diğer örgüt İsrail’in İşçi Dostları olmuştur. İsrail’deki İşçi Partisi Mapai’nin İngiltere’deki işçi hareketi ile iyi ilişkiler geliştirmek amacıyla kurulan bu örgüt, İsrail’e destek sağlanmasında İsrail lobisi için önemli bir bileşendi. Ancak, Yom Kippur Savaşı ile birlikte İngiliz solunun İsrail’e desteğinin azalmasıyla birlikte Muhafazakarlar İsrail’e olan desteği arttırmıştır. Zira, bu süreçte Muhafazakarlar, İsrail’in bağımsızlığına özel önem atfederek İsrail’i Özgür Dünya’nın ileri karakolu olarak görüyordu.  Bu minvalde, İsrail’e destek sağlamak amacıyla Michael Fidler Muhafazakar İsrail Dostlarını kurmuş ve bu örgüt 1978’e gelindiğinde Westminster’da en etkili lobi örgütlerinden biri olarak görülüyordu. Onun bu gücü ise bu örgüte bağlı kişilerden kaynaklanmıştır. Zira, Margaret Thatcher gibi önemli Muhafazakar figürler bu örgüte bağlıydı.  

2000’lerin başında ortaya çıkan ve lobinin önemli bir parçası olan Yahudi Liderlik Konseyi ve Britanya İsrail İletişim ve Araştırma Merkezi gibi örgütler ön plana çıkmıştır. Bu örgütler İsrail hakkında oluşan olumsuz imajı ortadan kaldırmak için mücadele ederken, Trevor Chinn, Gerald Ronson ve Michael Levy gibi İngiliz Siyonistler tarafından fonlanmıştır. Ayrıca, Yahudi Liderlik Konseyi İsrail’e karşı boykot girişimlerinin önüne geçebilmek için çalışmalar yürütmüştür. İsrail lobisine bağlı bu örgütler zamanla muhafazakar karakteri sivrildikçe liberaller tarafından daha fazla eleştirilir hale gelmiştir.      

Parlamento odak noktası  

Tıpkı ABD’de olduğu gibi İsrail lobisi için en uygun organ İngiltere’de de parlamento olarak görülmektedir. İsrail lobisi parlamento üyelerine ekonomik destek sağlayarak siyasi destek talep etmektedir. Nitekim, Declassifed, son İngiliz parlamentosundan 650 milletvekilinden 180’inin İsrail lobisinden fon elde ettiğini belirtmektedir. Bu milletvekillerinin çoğunluğunun ise Muhafazakar Parti milletvekilleri olurken, hemen ardından İşçi Partisi milletvekilleri gelmektedir.  

Parlamento’da İsrail lobisinden en fazla fon alan milletvekillerinin Muhafazakar Parti’den olması bir parlamento grubu olan Muhafazakar İsrail Dostları grubu ile ilişkilendirilmiştir. Zira, Muhafazakar Partisinden milletvekillerinin %80 bu gruba üye olduğu bilinmektedir. Bu grup, Muhafazakar Parti milletvekillerinin İsrail’e seyahat etmesi için yaklaşık 330.000 sterlin fon sağlandığı ileri sürülmektedir.   

İngiliz parlamentosunda İsrail adına lobi faaliyetleri yürüten ve milletvekillerine fon sağlayan bir diğer grup ise İsrail İşçi Dostlarıdır. Bu grupta örtülü bir şekilde milletvekillini fonlarken, yine İsrail’e seyahat eden milletvekillerinin seyahat masraflarını karşılamaktadır. Bu grupta parlamentoda en fazla İşçi Partisi’nden milletvekillerine yönelik çalışmalarda bulunduğu tahmin edilmektedir.   

İngiliz parlamentosunda milletvekillerine fon sağlayan ve onların seyahatlerinin masraflarını karşılayan diğer gruplardan bazısı ise AIPAC, Liberal Demokratlar İsrail Dostları, Kuzey İrlanda İsrail Dostları, Avusturalya-İsrail Kültür Değişimi, Yahudi Ulusal Fonu ve Ulusal Yahudi Meclisidir.         

İsrail’e sınırsız desteğin nedenleri  

İsrail lobisinin yıllardır sürdürdüğü çalışmalar neticesinde birçok İngiliz yetkili İsrail aleyhine alınacak kararların önüne geçemeye çalıştığı görülmektedir. Farklı şekilde lobi tarafından fonlanan bu yetkililer geçmişten günümüzde devam eden insanlık dramına rağmen İsrail’i desteklemekten vazgeçmemişlerdir. Bu desteğe ilk olarak 2018’de Filistinlilerin gerçekleştirdiği Büyük Dönüş Yürüyüşünü göstermek mümkündür. Bu yürüyüş sırasında silahsız Filistinlilerin öldürülmesinden sonra Temsilciler Kurulu bu saldırıları “kitlesel bir işgale karşı savunma” olarak niteleyerek protestocuları suçlamıştır.  

Diğer örnek ise 2015 yılında Muhafazakar İsrail Dostları grubunun fonladığı ve bunun neticesinde siyasi bir heyet ile İsrail’e seyahat düzenleyen milletvekili James Claverly, İsrail’in apartheid devleti olarak gösterilmesini kesin bir dille reddederken, İsrail’e olan desteğini göstermekten çekinmemiştir.  

Bir diğer örnek olarak ise 7 Ekim sonrasında İsrail’in Gazze’de bir etnik temizlik gerçekleştirmesinden sonra meydana gelmiştir. Lobinin desteği ile bu süreçte İsrail’e seyahat eden Greg Smith ve diğer milletvekilleri İngiltere’ye geri döndüklerinde İsrail’in eylemlerini meşrulaştırmaya çalışmıştır.     

İngiltere’nin İsrail’i desteklemesinde lobinin etkisi olsa da bu destek sadece lobi ile ilişkilendirilemez. Zira, lobinin fonlamadığı milletvekilleri ve karar alma sürecinde etkin rol oynayan diğer siyasetçiler de İsrail’i desteklemekten kaçınmamaktadır. Bunun birincil nedeni olarak İngiltere’nin Ortadoğu’daki stratejik çıkarları gösterilebilir. Zira, bir devlet geleneğine sahip olan İngiltere, Birinci Dünya Savaşından sonra daha belirgin bir İsrail lobisinin varlığı görülmeden bölgede bir Yahudi devletinin kurulmasına ön ayak olmuştur.  

Nitekim İsrail, birçok kesim tarafından Batı’nın bölgedeki çıkarlarının yürütücüsü olarak ve emperyalist projenin bir parçası olarak nitelendirilmektedir. Dolayısıyla, bu desteği sadece lobinin etkisine indirgemek İngiltere’nin bu desteğini açıklamakta yetersiz kalacaktır.   

İngiltere’nin lobinin etkisi dışında İsrail’e destek vermesinin bir diğer nedeni olarak ise ABD’nin etkisini söyleyebiliriz. Zira, ABD’nin AB ülkeleri ve İngiltere dış politikasını etkilemede başarılı olduğunu söylemek mümkündür. Dolayısıyla, İngiltere’nin İsrail’e desteğini lobi ile birlikte İngiltere’nin stratejik çıkarları ve ABD etkisi üzerinden okumak daha doğru olacaktır.