Çıkmaza Giren ABD-İran Nükleer Müzakereleri: Netanyahu ile Trump Görüşmesi

ABD Başkanı Donald Trump ile İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu arasında dün gece gerçekleşen ve ağırlıklı olarak İran ile yapılan nükleer müzakere konusundaki gelişmelerin ele alındığı 40 dakikalık telefon görüşmesinin detayları açıklandı.  

Haaretz gazetesinin de aralarında bulunduğu İsrail medyasına konuşan kaynaklar, söz konusu görüşmenin, ABD’nin nükleer anlaşmayla ilgili yeni önerisine İran’ın vereceği yanıtın beklendiği bir dönemde gerçekleşmesine dikkat çekti.  

Diğer yandan Netanyahu, Trump ile görüşmesinin ardından İran odaklı bir güvenlik toplantısı düzenledi.  

Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir, Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ve Savunma Bakanı Israel Katz gibi aşırı sağcı üst düzey yetkililerin katıldığı toplantıda, İsrail’i tatmin edecek bir nükleer anlaşmaya varılamaması halinde ele alınacak mevcut seçenekler görüşüldü.  

Farklı tutumlar  

Basında son zamanlarda yer alan haberlerde, ABD ve İsrail arasında İran’ın nükleer faaliyetlerinin nasıl ele alınacağı konusunda görüş ayrılıkları olduğuna vurgu yapılıyor.  

Trump, Netanyahu ile yaptığı telefon görüşmesi hakkında basın mensuplarına yaptığı açıklamada, İran ile “yıkım ve ölüm olmayacak” bir anlaşma yapmaya çalıştıklarını dile getirerek, “Bunu onlara da söyledim. Umarım bu yol işe yarar, yaramayabilir de yakında göreceğiz” diye konuştu.  

Müzakerelerin başarısız olması halinde İran’ı tehlikeli alternatifler konusunda uyaran Trump, ABD’nin perşembe günü İran ile görüşmesi olduğunu bildirerek şunları ekledi:  

“O zamana kadar bekleyeceğiz. Vazgeçmek istemiyorlar. Vazgeçmeleri gereken şey uranyum zenginleştirmesi. Biz de tam tersini istiyoruz.”  

Netanyahu ile görüşmesinde İran konusunda müzakere yolunu önerdiğini söyleyen Trump, “Ona ‘İran ile müzakere etmelisin. Böyle daha iyi olabilirsin. Bu sana verebileceğim günün fikri olabilir. Haydi, kalk ve müzakere et’ dedim” ifadelerini kullandı.  

Öte yandan İsrail, İran’ın uranyum zenginleştirmeye devam etmesini varoluşsal bir tehdit olarak görüyor ve Tahran’a karşı tek taraflı olarak yapmak zorunda kalsa bile askeri operasyon tehdidi de dahil olmak üzere daha sert bir tutum izlenmesi için bastırıyor.  

Haaretz gazetesinde yer alan habere göre Trump, Netanyahu’ya İran’a bir saldırı için yeşil ışık yakmayacağını açıkça belirtti ve medyaya yaptığı açıklamalarda İran’a saldırmaktan bahsetmeyi bırakmasını istedi.  

Daha önce de Trump’ın Tahran’la nükleer müzakereleri yenilemeye çalıştığı bir dönemde, İran’a yönelik politika konusunda Netanyahu ile arasında gerginlik yaşandığına işaret eden çok sayıda haber yapıldı.  

Örneğin Haaretz gazetesinde 17 Nisan’da, New York Times gazetesinde ise 28 Mayıs’ta yer alan haberlerde Trump’ın, İsrail’in İran’a yönelik olası saldırısını önlediği ifade edilmişti.  

İsrail’in endişeleri  

Trump ve Netanyahu’nun telefon görüşmesi ve ardından gelen güvenlik toplantısı, İsrail’in İran’ın nükleer programı konusunda giderek artan endişesini yansıtıyor.  

Aynı zamanda, ABD ile İran arasında varılacak bir anlaşmanın, Netanyahu’nun aşılmaması gereken bir kırmızı çizgi olarak gördüğü nükleer programın tamamen ortadan kaldırılmasını garanti etmeyeceğine dair korkusunu da gösteriyor.  

Bu bağlamda Netanyahu, Trump ile telefon görüşmesinde, İran’a “nükleer programını tamamlamak için daha fazla zaman kazandırmak” olarak gördüğü nükleer anlaşma müzakerelerini durdurması için ikna etmeye çalıştı.  

Belirsiz atmosfer  

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), geçtiğimiz günlerde İran’ı, denetçilerin çalışmalarını engellemek ve nükleer programla ilgili soruşturmalarda iş birliği yapmamakla suçladı ve Tahran ile Batılı güçler arasında gerilim arttı.  

Bu hafta sonunda Umman’ın başkenti Maskat’ta yeniden başlaması planlanan nükleer müzakereler devam ederken, atmosfer belirsizliğini koruyor.  

Anlaşmaya varılabileceği yönündeki çelişkili açıklamalara rağmen İran, uranyum zenginleştirme hakkı konusunda ısrarını sürdürüyor.  

İsrail ise, bu durumun İran’ın nükleer silaha sahip olmasına yol açabileceği yönünde endişeleniyor.  

İsrail merkezli Kanal 14, Netanyahu ve Trump arasındaki telefon görüşmesinin, İran’ın ABD’nin nükleer anlaşmaya ilişkin önerisine olumsuz yanıt vermesinin beklendiği ve Trump’ın, İsrail’in İran’a saldırıp, nükleer tesislerini hedef alarak Orta Doğu’yu bölgesel bir savaşa sürüklemesini istemediği bir dönemde gerçekleştiğine vurgu yaptı.