Fas’ın İsrail Silahlarıyla Güç Yarışı

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) tarafından yayınlanan 2023 yıl istatistiklerine göre Fas, İsrail’den silah satın alan Afrika ülkeleri arasında ilk sırada yer alıyor. Fas’ın İsrail’den yaptığı silah alımlarının değeri aynı yıl içinde yaklaşık 115 milyon dolara yükselirken, bu rakam, 2013-2023 yılları arasındaki son 10 yılda İsrail’in Afrika ülkelerine yaptığı toplam silah satışlarının yüzde 46,4’ünü oluşturuyor. Bu satış oranı da Fas’ın söz konusu dönemde İsrail ile “Afrika kıtasındaki en büyük silah anlaşmasını” imzaladığını gösteriyor.

Senegal, İsrail’in Afrika’daki en büyük ikinci silah ithalatçısı olurken, ülke İsrail’in kıtaya yönelik toplam silah ihracatının yüzde 12,5’ini gerçekleştiriyor. İki ülke arasında güvenlik ilişkilerinin gelişmesine rağmen, Senegal’de yeni seçilen yönetimin daha önceki yönetimlerle aynı politikayı izlemesi beklenmiyor.  

Fildişi Sahili ise bu listede üçüncü sırada yer alıyor ve satın alımları, İsrail’in yaptığı toplam silah satışlarının yüzde 10,5’ini oluşturuyor.

Fas, İsrail ile ilişkileri normalleştirmek üzere 2020’de İbrahim Anlaşmaları’nı imzalayan ülkelere katıldı. Bunun ardından, iki ülke arasında güvenlik konusundaki ilişkilerde kayda değer bir gelişme yaşandı. Bu gelişmelerden en önemlisi, Şubat 2023’te İsrail’den gelişmiş PULS Çok Namlulu Füze Fırlatma Sistemleri ve BARAK-MX hava savunma sistemi de dahil olmak üzere 500 milyon dolar değerinde savunma sistemleri satın almak üzere birkaç anlaşma imzalanmasıydı.

Fas’ın satın alımları, İsrail silahlarıyla sınırlı kalmadı. Bu konudaki ilişkiler, ABD’nin desteği ve denetimiyle daha da gelişti. ABD, 2016’dan bu yana Fas’a ileri askeri teknoloji sağlıyor. Bu da Fas’ın ABD’den silah ithalatında önemli bir artışa yol açtı. 

Fas’ın ABD’den yaptığı silah ithalatı 2016’dan önce yılda 50 milyon doları geçmezken, bu rakam daha sonra yıllık 430 milyon doların üzerine çıktı. ABD’den geçtiğimiz 10 yıldaki toplam silah satın alımı da 1,88 milyar dolara ulaştı. 

7 Ekim sonrası Fas-İsrail arasındaki silah satışları  

Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın düzenlediği Aksa Tufanı Operasyonu’nun ardından savaşın patlak vermesiyle İsrail’den yapılan silah alımlarında düşüş yaşandı. Ancak buna rağmen, Fas ve İsrail arasındaki güvenlik ve savunma kapsamındaki ilişkiler gelişmeye devam etti. 

Fas bu işbirliği sayesinde savunma yeteneklerini geliştirmek ve gerginlik yaşadığı komşusu Cezayir’in askeri gücüne ayak uydurmak için İsrail’in askeri teknolojisinden faydalanmayı amaçlıyor. Aynı zamanda Fas, İsrail silahlarının üretimine ortak olmak istiyor. Bu bağlamda, İsrail merkezli insansız hava araçları (İHA) üreten BlueBird Aero Systems şirketi, Fas’ta yeni bir İHA üretim tesisi kurmaya hazırlanıyor. 

BlueBird Aero Systems şirketi, 2022 yılında Fas’a yaklaşık 150 adet pist olmadan inip kalkabilen uzun menzilli bir İHA olan eVTOL hava aracını tedarik etti. İsrail bu şirketin yüzde 50 hissesine sahip. Yaklaşık 250 kilo taşıma kapasitesine sahip olan bu hava aracının birçok askeri görev için uygun olduğu düşünülüyor. 

Fas’ın bu hamleleri, savunma kabiliyetlerini geliştirmek için İsrail teknolojisine güvenerek, askeri üretim alanında bir atılım gerçekleştirme arzusunu yansıtıyor. 

Bunlar aynı zamanda, Gazze’de işlediği soykırıma rağmen İsrail ile gelişmiş askeri ortaklıklar geliştiren Fas’ın savunma politikasında stratejik bir değişime işaret ediyor.  

Fas istihbarat kapasitesini artırmak için İsrail uydularına yöneldi 

Medyada yer alan haberlere göre Fas, iki adet “Ofek-13” casus uydusu satın almak üzere İsrail ile yapılan büyük bir anlaşmayı tamamlamaya yakın görünüyor. Değeri 1 milyar dolar olarak tahmin edilen anlaşma, İsrail ile bir Afrika ülkesi arasında askeri işbirliği tarihinde yapılan en büyük anlaşma olma özelliğini taşıyor.

İlk olarak Mart 2023’te İsrail tarafından fırlatılan Ofek 13 uydusu, olumsuz hava koşullarında bile yüksek çözünürlüklü görüntüler yakalayabiliyor ve yarım metreye kadar hassas gece gözetimi sağlayabiliyor. 

Casus uydunun sahip olduğu bu gelişmiş özelliklerin, Fas’ın istihbarat kabiliyetlerinin arttırılmasına ve güvenlik gözetiminin genişletilmesine önemli ölçüde katkıda bulunması bekleniyor. 

Ofek 13 uydusuna yönelik anlaşma, Fas’ın ulusal güvenliğini güçlendirme ve savunma sistemini komşusu Cezayir’e meydan okuyacak şekilde modernize etme stratejisinin bir parçası. 

Fas Savunma Bakanı, Kral 6. Muhammed tarafından atanıyor. Bu durum, iki ülke arasındaki savunma ilişkilerini “Fas monarşisi ve İsrail devleti” arasında doğrudan bir ilişki haline getiriyor. 

Bu yakın işbirliği aynı zamanda, özellikle askeri ve istihbarat yeteneklerini geliştirmek için komşu ülkelerle rekabet eden Fas’ın “bölgesel bir güç olarak” konumunu güçlendirme arzusuyla da bağlantılı. 

İsrail’den casus uydular ve gelişmiş İHA’lar satın almanın yanı sıra bunları üretmeye çalışan Fas, modern askeri teknolojiyi yerelleştirmeye yönelik daha geniş bir planın parçası olarak savunma sanayii için bölgesel bir merkez haline gelmeyi hedefliyor. 

İsrail ile askeri işbirliğini genişleten Fas, savunma kabiliyetlerini geliştirmenin yanı sıra Güney Sahra’nın “Fas’a ait oluşunun” uluslararası alanda tanınması için siyasi kazanımlar elde etmeye çalışıyor.  

Öte yandan Fas’ın komşusu Cezayir de 2023 yılında askeri harcamalarını yüzde 76 oranında artırarak, 18,3 milyar dolara çıkardı. Böylece, Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölgesinde en fazla savunma harcaması yapan üçüncü ülke oldu. Ancak bu durum, gelecekte Fas ve Cezayir arasındaki krizi daha da derinleştirme riski taşıyor. 

İsrail’in Afrika ülkelerini silah ihracatı artıyor 

İsrail geçtiğimiz 10 yılda, kıtadaki askeri varlığını güçlendirme çabalarının bir parçası olarak 12 Afrika ülkesine silah ihraç etti ve Afrika’nın önde gelen silah ihracatçılarından biri haline geldi. 

İsrail’den silah ithal eden ülkeler listesinin başında yer alan, savunma ve istihbarat yeteneklerini geliştirmek için ileri İsrail teknolojisinden yararlanan Fas, özellikle Kuzey Afrika’da artan güvenlik sorunları ve bölgesel rekabet ışığında, bölgesel konumunu güçlendirmeyi ve askeri gelişmeleri yakından takip etmeyi istiyor. Ancak Fas sokaklarında, İsrail ile işbirliğine son verilmesi talebiyle gösteriler düzenlenmesi halinde, bu ilişkiler gelecekteki olumsuz yönde değişebilir.